Ο Αντόνιο Γκράμσι υποστηρίζει ότι η ελευθερία του ατόμου πρέπει να ακολουθεί την κατεύθυνση της προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Αυτή την κατεύθυνση, το άτομο φέρει μεγάλο βαθμό ευθύνης για να την κρατήσει σταθερή. «Η ελευθερία, κατά τον Γκράμσι, δεν είναι μια μεταφυσική αρχή, αλλά είναι ένας τρόπος συμπεριφοράς του ατόμου, ανάλογα με το βαθμό ευθύνης του, γι’αυτό και η έννοια της ελευθερίας δεν μπορεί να αποκολληθεί από την έννοια της ευθύνης»[1]. Έτσι, κριτήριο για την ελευθερία ενός ατόμου λαμβάνεται η κοινωνικότητα και όχι ο αυθορμητισμός ή η πρωτοτυπία.
Βέβαια ο Γκράμσι δεν αρνείται ολοκληρωτικά τον αγνό αυθορμητισμό γιατί είναι και αυτός μια αξία. Αλλά αρνείται τον αυθορμητισμό τον καθαρό, τον αχαλίνωτο, αυτόν που δεν έχει κάποιο προορισμό, δεν έχει μια συνειδητή κατεύθυνση, που δεν προσφέρει στην κοινωνικότητα. Ο αυθορμητισμός που υπάρχει μόνο για εντυπωσιασμό και πρωτοτυπία ισοδυναμεί με ακοινωνικότητα για τον Γκράμσι. «Οι φυλακές και τα τρελοκομεία είναι γεμάτα από ανθρώπους με πρωτοτυπία και ισχυρή προσωπικότητα». Επομένως ο αυθορμητισμός είναι απαραίτητο «εργαλείο» για την ελευθερία, αλλά ελεύθερος είναι μόνο αυτός που χρησιμοποιεί τον αυθορμητισμό και την πρωτοτυπία του προς όφελος της κοινωνίας: «... η αξία του αυθορμητισμού βρίσκεται στην «πειθαρχικοποίηση», σύμφωνα με την οποία το άτομο είναι πρωτότυπο και αυθόρμητο, μόνο όταν η ατομική δράση του δίνει τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα και ζωή στην κοινωνικότητα, γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα ήταν απλώς ένας «ηλίθιος», δηλαδή ένας άνθρωπος αποκλεισμένος από τη ζωή της κοινότητας»
[2].
Με την άποψη του Γκράμσι συμφωνεί κατά ένα μέρος και ο Δ.Δημητράκος , ο οποίος, σχολιάζοντας την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Τζεντίλε το 1923 στην Ιταλία, εύστοχα παρατηρεί ότι «η ελευθερία, σαν κοινωνικό και πολιτιστικό ιδεώδες, είναι σημείο τερματισμού και όχι αφετηρίας μιας ορθής εκπαιδευτικής πολιτικής»
[3]. Παρά το γεγονός ότι στον Δημητράκο παρατηρούμε διαφορετικό ορισμό της έννοιας της ελευθερίας από εκείνον του Γκράμσι, συμφωνούν και οι δύο σε ό,τι αφορά την αντίθεσή τους προς τον άκριτο αυθορμητισμό.
(Συνεχίζεται).
[1] F. LOMBARDI, «Οι παιδαγωγικές αντιλήψεις του Αντόνιο Γκράμσι», εκδ. «παρατηρητής», ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1986, κεφ. «Ο εξαναγκασμός στην εκπαίδευση», σελ. 70
[2] F. LOMBARDI, ό.π., σελ. 71
[3] Δ.Δημητράκος, «Παιδεία και Κοινωνική Αναμόρφωση», Αθήνα 1984, κεφ. «Καταναγκασμός και άρχουσα ιδεολογία στα εκπαιδευτικά ιδρύματα», σελ. 72
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου