Ο σημαντικός θεωρητικός του φιλελευθερισμού, Τζον Στούαρτ Μιλ, γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1806. Στη δεκαετία του 1840 ο Μιλ ήταν πια σε θέση να δώσει μια ώριμη διατύπωση της φιλοσοφίας του. Τα έργα του "Σύστημα Λογικής" (1843) και "Βασικές αρχές της πολιτικής οικονομίας" (1848), καθιέρωσαν την εξέχουσα θέση του στην πνευματική ζωή της Αγγλίας των μέσων του 19ου αιώνα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1860 έγραψε τα άλλα του σημαντικά πολιτικά και φιλοσοφικά έργα, ανάμεσα στα οποία και το περίφημο δοκίμιο "On Liberty" ("Περί Ελευθερίας", εκδ. επίκουρος) με το οποίο και είναι περισσότερος γνωστός σήμερα.
Ο Μιλ αφιερώνει το 3ο κεφάλαιο του εν λόγω δοκιμίου στην αναγκαιότητα του να υπάρχει η ατομικότητα και η εκκεντρικότητα σε μια κοινωνία, ξεκαθαρίζοντας καταρχήν ότι η ελευθερία σταματά όταν βλάπτει τα δικαιώματα των άλλων. Αυτή την αναγκαιότητα τη στηρίζει με τα εξής επιχειρήματα:
- Ένα άτομο δεν πρέπει να συμμορφώνεται στην "τυραννία του εθίμου των άλλων" διότι: 1) η εμπειρία των άλλων μπορεί να είναι πολύ περιορισμένη ή να μην την έχουν ερμηνεύσει σωστά. 2)μπορεί να την έχουν ερμηνεύσει σωστά, αλλά να μην ταιριάζει στο συγκεκριμένο άτομο. 3)το άτομο, όταν συμμορφώνεται στο έθιμο ως έθιμο, δεν καλλιεργείται διότι η συμμόρφωση δεν προκύπτει από επιλογή. "Η ανθρώπινη φύση δεν είναι μηχανή, αλλά δέντρο που πρέπει να αναπτύσσεται ελεύθερα προς όλες τις κατευθύνσεις".
- Όποιος πιστεύει ότι δεν πρέπει να ενθαρρύνεται η εκδήλωση της ατομικότητας, πιστεύει με άλλα λόγια ότι η κοινωνία δεν χρειάζεται ισχυρές φύσεις και ότι δεν είναι επιθυμητή η ύπαρξη υψηλού επιπέδου ενεργητικότητας. Όμως, όσο πιο αναπτυγμένη είναι η ατομικότητα τόσο πιο πολύτιμο γίνεται το άτομο και για τους άλλους. Υπάρχει μεγαλύτερη πληρότητα ζωής στην ύπαρξή του, άρα και περισσότερη ζωή στη μάζα που αποτελείται από τέτοια άτομα. Τα άτομα ήταν πάντα εξαιρετικά ανόμοια μεταξύ τους και άνοιξαν παντοειδείς δρόμους που όλοι οδήγησαν σε κάτι πολύτιμο (απαντάει και στο επιχείρημα των "άγριων" ενστίκτων με το αντεπιχείρημα ότι ακόμα και αυτά μας είναι πολύτιμα: είτε ως παραδείγματα προς αποφυγή στην καθημερινότητα, είτε ως έμπνευση σε μορφές τέχνης, κτλ.).
- Δύο πράγματα είναι αναγκαία για την ανθρώπινη ανάπτυξη: η ελευθερία και η ποικιλία καταστάσεων. Για να έχει ίσες ευκαιρίες ανάπτυξης η φύση κάθε ατόμου, πρέπει να επιτρέπεται στα άτομα να ζουν διαφορετικά. Το κριτήριο για να θεωρηθεί αξιόλογη μια εποχή απ'τους μεταγενέστερους, είναι κατά πόσον υπήρχε στην κρινόμενη εποχή αυτή η ελευθερία δράσης .
- Το γεγονός ότι τόσο λίγοι τολμούν σήμερα να είναι εκκεντρικοί (χωρίς να βλάπτουν τους άλλους), αποτελεί τον σοβαρότερο ίσως κίνδυνο που απειλεί την εποχή μας. Η εκκεντρικότητα αφθονούσε πάντα, όταν κι όπου αφθονούσε η δύναμη χαρακτήρα και ήταν πάντα ανάλογη με τη ζωτικότητα, την ιδιοφυία και το ηθικό ανάστημα που διέθετε η κοινωνία. Επειδή ακριβώς η τυραννία της κοινής γνώμης μετατρέπει την εκκεντρικότητα σε όνειδος, καλό είναι, αν θέλουν οι άνθρωποι να απαλλαγούν απ'αυτή την τυραννία, να είναι εκκεντρικοί. Ο δεσποτισμός του εθίμου είναι παντού εμπόδιο για την πρόοδο του ανθρώπου.
- Είναι τόσο μεγάλες οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπινων όντων ως προς τις πηγές της ευχαρίστησής τους, ώστε αν δεν υπάρχει ανάλογη ποικιλία στους τρόπους ζωής τους, είναι αδύνατο να εξασφαλίσουν ίσο μερίδιο ευτυχίας ή το διανοητικό-ηθικό-αισθητικό ανάστημα για το οποίο είναι απ'τη φύση τους ικανοί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου