«Η Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

 

(Δημοσιευμένο στην τοπική εφημερίδα του Ωρωπού Ομηρική Γραία)

Ο Παπαδιαμάντης θεωρούσε το έργο του «Η Φόνισσα» κοινωνικό μυθιστόρημα και σαν τέτοιο μας καλεί να το διαβάσουμε: Να σκύψουμε μέσα από αυτό πάνω στα προβλήματα της κοινωνίας.

Κεντρικό πρόσωπο είναι η Χαδούλα ή Φραγκογιαννού, μια ηλικιωμένη χήρα, που έζησε βασανισμένη ζωή ως παιδί, ως σύζυγος, ως μητέρα και ως γιαγιά, μαθημένη πάντα να υπηρετεί χωρίς αντιρρήσεις τους ανθρώπους του περιβάλλοντός της. Η πείρα τής δίδαξε ότι η ζωή για μια γυναίκα είναι γεμάτη βάσανα και πίστευε ότι η γέννηση ενός κοριτσιού δεν φέρνει τίποτα άλλο παρά δυστυχία, όχι μόνο στο ίδιο το παιδί, αλλά και στην οικογένειά του, ιδίως εάν είναι φτωχή.

Έτσι, το μυαλό της θολώνει και αρχίζει να σκοτώνει νεογέννητα κοριτσάκια. Τα εγκλήματά της σταδιακά δεν της προκαλούν καθόλου τύψεις, αλλά δεν είναι και σε θέση να συνειδητοποιήσει το κακό που κάνει. Στην προσπάθειά της να ξεφύγει από τους χωροφύλακες, η Χαδούλα αποφασίζει να καταφύγει στο ερμητήριο ενός ασκητή και να του εξομολογηθεί τα αμαρτήματά της. Τη στιγμή όμως που προσπαθεί να ξεπεράσει ένα στενό πέρασμα, η παλίρροια την προλαβαίνει και η γερόντισσα πεθαίνει, ανάμεσα στο ερμητήριο και τους χωρορφύλακες, δηλαδή ανάμεσα στην ανθρώπινη και τη θεία δίκη.

Το κείμενο έχει δεχθεί μία σειρά αναλύσεων τόσο από λογοτεχνικής, όσο και από εγκληματολογικής και ποινικής προσέγγισης.  Δικαιώνει ο Παπαδιαμάντης τη Φραγκογιαννού για τις θεωρίες της και την εφαρμογή τους ; Το σίγουρο είναι ότι δεν θα δικαιωνόταν ούτε από την ανθρώπινη ούτε από τη θεία δικαιοσύνη για την αφαίρεση ανθρώπινων ζωών. Αλλά ούτε στη μία δίνει ο Παπαδιαμάντης το δικαίωμα να τιμωρήσει ούτε στην άλλη την ευκαιρία να συγχωρέσει. Είναι μια δυνατή διαμαρτυρία αυτή του συγγραφέα και προς τις δύο κατευθύνσεις.

Το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε το 2023 στον κινηματογράφο από την Tanweer, με την Εύα Νάθενα να αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία και την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στον πρωταγωνιστικό ρόλο της «Φόνισσας».