Ο «Λεωνής» του Γιώργου Θεοτοκά

Ο Γιώργος Θεοτοκάς αποτέλεσε έναν από τους κορυφαίους λογοτέχνες και διανοητές της γενιάς του ’30. Ο «Λεωνής» περιγράφει την ιστορία ενηλικίωσης ενός αγοριού στην Πόλη κατά την περίοδο των ταραγμένων χρόνων 1914-1923. Η πορεία της κοινωνικοποίησής του συνδέεται με τα συνταρακτικά γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Μικρασιατικής Καταστροφής, της προσφυγιάς και της ανταλλαγής πληθυσμών που ακολούθησε. Το μυθιστόρημα μας φέρνει πολύ κοντά με όλα τα στοιχεία που φαντάζουν μυθικά για τον μικρό Λεωνή: Οι παλιοί παιδικοί φίλοι, η εμφάνιση των στρατευμάτων των «ελευθερωτών», η έμφυτη φιλομάθεια, οι πρώτοι έρωτες, τα ωραία υπαίθρια κτήματα που φιλοξενούν για πάντα τα καλοκαίρια του πιο πικραμένου κομματιού του ελληνισμού, γίνονται σχεδόν σύμβολα για την Ελλάδα που γυρίζει τη σελίδα της Μικρασίας για πάντα.

Γίνονται όμως και τα εντονότερα μαθήματα ζωής για τον μικρό Λεωνή τα οποία, ωστόσο, μένουν πάντα στη μέση: Εγκαταλείπει τη ζωγραφική γιατί ο καημός του δεν μπορεί να εκφραστεί μέσω αυτής, όπως αργότερα θα εγκαταλείψει την πατρίδα του αποχαιρετώντας τη για πάντα. Έτσι, το παιδί των κήπων γίνεται σπάραγμα της αγέλης που υπογραμμίζει την αλλαγή της εποχής και στο τέλος συλλογίζεται: «Χάσαμε ό,τι είχαμε. Έχασα την πολιτεία μου. Έχασα τους συντρόφους μου. Έχασα τον καλύτερο φίλο μου. Έχασα την αγάπη μου. Έχασα την τέχνη μου. Τώρα να δούμε πώς θα τα ξεκεφαλώσουμε…». Και μιλώντας φωναχτά, απευθύνεται στην ελληνική γη, σαν σε ένα φανταστικό πρόσωπο: «Κυρία μου, έχασα ό,τι είχα. Το βλέπεις, επιστρέφω σε σένα με άδεια χέρια. Πάρε με, σε παρακαλώ πολύ, να με πλάσεις όπως σου αρέσει, να με κάμεις ό,τι θέλεις, να γίνω δούλος σου να σε υπηρετώ».

Με αφηγηματική λιτότητα, με την περιεκτικότητα της νιότης που όλα τα χωρεί και όλα τα ζει, με ύφος καρτ ποστάλ και με συναίσθημα που ξεχειλίζει, ο Λεωνής του Θεοτοκά εικονογραφεί εκείνες τις στιγμές που η ιστορία μας αλλάζει το πρόσωπο και τον δρόμο.