Αποδελτίωση του βιβλίου του Κ. Σημίτη, "Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα", εκδ. ΠΟΛΙΣ, 2005.

Η παρακάτω αποδελτίωση του βιβλίου του πρώην πρωθυπουργού Κ. Σημίτη, " Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα" γίνεται κυρίως από τη σκοπιά των πολιτικών συγκρούσεων που απαιτήθηκαν για να εφαρμοστούν οι αλλαγές κατά την οκταετία 1996-2004. 

Σημίτης, Κ. (2005), Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα, εκδόσεις ΠΟΛΙΣ

Παράθεμα	Ετικέτα
"Πεποίθησή μου ήταν ότι το ΠΑΣΟΚ έπρεπε να ακολουθήσει ριζικά διαφορετικό τρόπο δουλειάς απ’ ό,τι τα παραδοσιακά ελληνικά κόμματα… Μια τέτοιου τύπου οργάνωση αποτελούσε σημαντική απόκλιση από τα προυχοντικά και πελατειακά πρότυπα, τα αρχηγικά δίκτυα και τις αδιαφανείς διαδικασίες επιλογής υπευθύνων, που κυριαρχούσαν στα παραδοσιακά κόμματα (σ. 22). Η πρακτική των παραδοσιακών κομμάτων ήταν να ανακοινώνουν τα κύρια σημεία της πολιτικής που επρόκειτο να ακολουθήσουν στα εκλογικά μανιφέστα τους. Αυτά τα σημεία αφορούσαν κατά κανόνα αιτήματα διαφόρων ομάδων, τις ψήφους των οποίων επιδίωκαν να κερδίσουν." (σ. 23).	Παραδοσιακά κόμματα.
"Οι εσωτερικές δυσκολίες της χώρας μας δεν ήταν αποτέλεσμα εξωτερικών επιβουλών και επεμβάσεων, προέκυπταν κυρίως από τη δικιά μας κοινωνική δομή και λειτουργία. Από τις μακροοικονομικές ανισορροπίες, την έλλειψη υποδομών, τον κατακερματισμό της κοινωνίας σε ομάδες με ειδικές σχέσεις με το κράτος, τον πελατειακό χαρακτήρα της πολιτικής και της διοίκησης, την έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης, τη χαμηλή στάθμη της παιδείας, την έλλειψη εντέλει ενός σύγχρονου πολιτικού πολιτισμού" (σ. 44).	Περιγραφή της κατάστασης.
"Ο εκσυγχρονισμός ήταν για μένα σύνθημα που μας καλούσε σε αναγκαίες αντιπαραθέσεις και επιβεβλημένες ρήξεις. Ο εκσυγχρονισμός επιβάλλει να δημιουργούμε μια κοινωνία με δυνάμεις που αναγνωρίζουν και αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τα προβλήματά της…. Ο εκσυγχρονισμός δεν έχει ημερομηνία λήξης. Είναι μια διαρκής πολιτική – κοινωνική διεργασία, της οποίας το αντικείμενο καθορίζεται σε κάθε συγκεκριμένη ιστορική στιγμή με βάση τις αξίες και τις μόνιμες και τις μόνιμες επιδιώξεις μας. Αυτές είναι κυρίως η επέκταση της δημοκρατίας, η κοινωνική δικαιοσύνη, η συνεχής διεύρυνση των δυνατοτήτων του ατόμου και μια ζωή με ολοένα λιγότερη αλλοτρίωση και καταπίεση…. Αποτελεί εργαλείο δράσης για την αλλαγή της κοινωνίας… (σ.44-45). Η εμφάνιση του εκσυγχρονιστικού ρεύματος … υπήρχε ήδη από τη  δεκαετία του 1980, όπου μικροί κύκλοι διανοουμένων και πολιτικών… τόνιζαν ότι οι δυνάμεις ανάσχεησης της προόδου δεν ήταν εξωγενείς, αλλά ενδογενείς στην ελληνική κοινωνία. Στη δεκεετία του 1990 οι ιδέες αυτές απέκτησαν μεγαλύτερο ακροατήριο, χωρίς βέβαια να γίνουν πλειοψηφικές…. Ενισχύθηκε όμως ο πόλος του εκσυγχρονισμού, κυρίως με τον αντίκτυπο που είχαν στην κοινωνία η βελτίωση της θέσης και της εικόνας της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ένταξη στην ΟΝΕ, η καλύτερη ποιότητα ζωής, που γινόταν όλο και πιο ορατή με την πάροδο του χρόνου, οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και η αλλαγή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις" (σ. 543).	Εκσυγχρονισμός.
"Το ΠΑΣΟΚ πέτυχε, από το 1981 και μετά, την ενσωμάτωση στο σύστημα κρατικών παροχών κοινωνικών στρωμάτων που ήταν αποκλεισμένα κατά την εποχή της συντηρητικής διακυβέρνησης. Η εκλογική απήχηση αυτής της πολιτικής δημιούργησε, ιδίως στην Κοινοβουλευτική Ομάδα, την πεποίθηση ότι η καλύτερη οργάνωση του κράτους παροχών αποτελούσε την ενδεδειγμένη πολιτική και σοσιαλιστική λύση. Η άποψη αυτή υποστήριζε ότι με αναδιανομή των κρατικών παροχών, επιλεκτική ικανοποίηση των διεκδικήσεων στα επίπεδα που επέτρεπε η αποδοτικότητα του φορολογικού συστήματος, με ανοχή σε «λογικά» δημοσιονομικά ελλείμματα και προσφυγή σε εξωτερικό δανεισμό εκτονώνονται αντιδράσεις και εντάσσονται κοινωνικές ομάδες στην κυβερνητική παράταξη. Μεταρρυθμίσεις στη δομή του κράτους ή στην οργάνωση της κοινωνικής ζωής πραγματοποιούνται μόνο στο μέτρο που αυτό είναι αποδεκτό από την κοινή γνώμη ή είναι υποχρεωτικά αναγκαίο λόγω της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (σ. 50). Ο κρατισμός, υπό τις σημερινές συνθήκες, μπορεί να είναι ένα ισχυρό μέσο αυταρχικής ή πελατειακής οργάνωσης της κοινωνίας και εξυπηρέτησης ειδικών συμφερόντων. Αντίθετα, ένα περιορισμένο κράτος, κράτος – στρατηγείο, αποτελεί μέσο για την προώθηση των σοσιαλιστικών αρχών" (σ. 561-562).	Κρατισμός
"Η οκταετία 1996-2004 διακρίνεται από δύο φάσεις, που αντιστοιχούν περίπου στις δύο τετραετίες. Κατά τη διάρκεια της πρώτης τετραετίας, κύριος στόχος ήταν η σταθεροποίηση της οικονομίας και η ένταξη της χώρας μας στην ευρωζώνη" (σ. 175).	Όραμα περιόδου 1996-2000
"Στη δεύτερη τετραετία η Ελλάδα ήταν πλέον μέλος της ΟΝΕ, και ως εκ τούτου δεν διέθετε πια τα παραδοσιακά εργαλεία της νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής. Για να διατηρήσει συνεπώς την προηγούμενη ανοδική της πορεία έπρεπε να συνεχίσει την πολιτική μακροοικονομικής σταθερότητας, αλλά και να κάνει μια συνειδητή σταδιακή στροφή προς τη διαρθρωτική πολιτική και την πολιτική ανταγωνιστικότητας. Η πολιτική αυτή ήταν το εργαλείο που αντικατέστησε τα προηγούμενα (σ. 175-176). Η δεύτερη τετραετία χαρακτηρίζεται επίσης και από τις προσπάθειες για την προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων, που αποτέλεσαν το πλέον απαιτητικό επενδυτικό πρόγραμμα στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας" (σ. 176).	Όραμα περιόδου 2000 - 2004
"Το αίτημα (της οκταετίας) ήταν και πάλι η προσαρμογή στις νέες συνθήκες, η μεγαλύτερη κοινωνική κινητικότητα, η αλλαγή προτύπων. Η αντίδραση προήλθε τόσο από την πλευρά εκείνων που θεωρούν ότι η παιδεία βασίζεται σε αμετάλλακτες παραδοσιακές αξίες όσο και από όσους είχαν επιβάλλει κατοχυρώσεις, ρυθμίσεις και λειτουργίες προς όφελός τους" (σ. 418).	Παιδεία. Αντίδραση.
"Το εκπαιδευτικό τοπίο στην Ευρώπη αλλάζει συνεχώς. Η νέα κοινωνία της γνώσης, η τεχνολογική πρόοδος, η κατάργηση των εθνικών φραγμών απαιτούν νέα εκπαιδευτικά περιεχόμενα. Απαιτούν νέους τρόπους εκπαίδευσης, την απόρριψη τυποποιημένων γνώσεων, την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας και της ουσιαστικής επίδοσης" (σ. 418).	Παιδεία. Νέα Κοινωνία της Γνώσης.
"Η κυβέρνηση προχώρησε το 1997 σε μια εκτεταμένη μεταρρύθμιση: Καθιέρωσε το ενιαίο λύκειο, νέους κανόνες για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο, το ολοήμερο νηπιαγωγείο, το ολοήμερο δημοτικό,  την κατάργηση της επετηρίδας των εκπαιδευτικών και την πρόσληψή τους με δημόσιο διαγωνισμό, την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και την αναμόρφωση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου" (σ. 420).	Μεταρρύθμιση Αρσένη 1997.
"Η πρώτη φάση της μεταρρύθμισης συνάντησε έντονες αντιδράσεις από τους εκπαιδευτικούς στο σκέλος της αξιολόγησης και της κατάργηση της επετηρίδας, από τους γονείς και μαθητές ως προς τον αριθμό των εξεταζόμενων μαθημάτων στο λύκειο και την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Από τα τέλη του 1998 έως τις αρχές του 2000 η αναταραχή ήταν συνεχής. Όπως περιγράφεται σε ρεπορτάζ εφημερίδας στις 13/1/99 υπήρχε «μέτωπο γονιών εναντίον γονιών, γονιών εναντίον καθηγητών, γονιών εναντίον μαθητών, μαθητών εναντίον μαθητών». Θα πρέπει να προστεθούν και άλλα: μέτωπο των κομμάτων της αντιπολίτευσης κατά της κυβέρνησης, των συνδικαλιστικών παρατάξεων μεταξύ τους και κατά της κυβέρνησης. Μαζί με τον κ. Αρσένη, που είχε διαμορφώσει το μεταρρυθμιστικό σχέδιο, προσπαθήσαμε να βελτιώσουμε τις προτάσεις με διάλογο. Το εγχείρημα προσέκρουσε σε ένα τείχος ασυνεννοησίας. Όσοι δεν συμφωνούσαν με την κυβερνητική πρωτοβουλία χρησιμοποίησαν ακραία μέσα αναμέτρησης για να υπερασπιστούν μαξιμαλιστικά αιτήματα και να οδηγήσουν το σύνολο του σχεδίου σε ναυάγιο. Οι καθηγητές ήταν σε διαρκή αποχή από τα μαθήματα και προέτρεψαν τους μαθητές σε καταλήψεις σχολείων. Οι καταλήψεις επεκτάθηκαν στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις όσο πλησίαζαν τα Χριστούγεννα του 1998. Το διακύβευμα μετατράπηκε σε πολιτικό: είναι η κυβέρνηση σε θέση ή όχι να λειτουργήσει το εκπαιδευτικό σύστημα ; Η Νέα Δημοκρατία ζήτησε μάλιστα, αρχές Ιανουαρίου 1999, να αποφανθεί η Βουλή αν  η κυβέρνηση έχει την εμπιστοσύνη της. Σε συνεννόηση με τον κ. Αρσένη αποφάσισα στα μέσα Ιανουαρίου, όταν η αντίδραση στις αλλαγές ήταν ιδιαίτερα έντονη, να επιμείνουμε στις προτάσεις μας και στην κανονική επαναλειτουργία των σχολείων.  Θα εξετάζαμε σε ηρεμότερες στιγμές τα ειδικά θέματα που απαιτούσαν διαφορετική ρύθμιση, και υπήρχαν πράγματι ρυθμίσεις που έπρεπε να βελτιωθούν. Αν ανέστελνα συνολικά τη μεταρρύθμιση, όπως ζητούσαν επίμονα η ΟΛΜΕ και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, όλες οι εφεξής μεταρρυθμιστικές προσπάθειες θα είχαν  αρνητική έκβαση. Οι καταλήψεις άρχισαν μετά από λίγες μέρες να φθίνουν. Στις 9/2 διαφάνηκε η δυνατότητα ενός νέου διαλόγου με την ΟΛΜΕ. Η αναταραχή ξεπεράστηκε, επηρέασε όμως αρνητικά τις πρωτοβουλίες για αλλαγές, εγκαθιστώντας ως μόνιμο φόβητρο κάθε μεταρρύθμισης τις ανεξέλεγκτες αντιδράσεις που υπηρετούν κομματικές, συντεχνιακές σκοπιμότητες αλλά και τον φόβο του νέου. Η αδυναμία του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας να λειτουργήσει σήμερα συνθετικά το αποδεικνύει" (σ. 421-422).	Αντίδραση στον νόμο Αρσένη.
"Οι διαρκείς αντιδράσεις των πανεπιστημιακών – κυρίως – και ο αναπόφευκτα μακρύς διάλογος δεν επέτρεψαν την έγκαιρη ψήφιση του νόμου για την αξιολόγηση των ανώτατων ιδρυμάτων, ο οποίος κατατέθηκε λίγο πριν κλείσει η Βουλή για τις εκλογές του 2004… Στη συνέχεια όμως η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προχώρησε σε μία δική της νομοθεσία (σ.430).  Στις αρχαϊκότητες της κοινωνίας πρέπει να καταλογιστεί η αντίληψη του κράτους – προστάτη και οι ισχυρές συντεχνιακές επιβιώσεις. Αλλά και η υιοθέτηση διπλής γλώσσας και διπλής συμπεριφοράς σε εκτεταμένα στρώματα του πληθυσμού. Συμφωνούν, για παράδειγμα, με την κατάργηση της «πρόσληψης-ρουσφέτι», αλλά και την επιζητούν για τα «δικά τους παιδιά»… Τα φοβικά σύνδρομα της κλειστής και προστατευμένης κοινωνίας αναγεννώνται συνεχώς καθώς η κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις" (σ. 500-551).	Αρχαϊκότητες. Κουλτούρα αντίδρασης, στασιμότητας και μη-αλλαγής.
"Η κυβέρνηση αποκατέστησε μετά το 2000 με τον κ. Π. Ευθυμίου τον ουσιαστικό διάλογο με την εκπαιδευτική κοινότητα. Προχώρησε σε διορθωτικές προσαρμογές του νόμου, ώστε οι ρυθμίσεις του να εφαρμοστούν απρόσκοπτα, και συνέχισε τις αλλαγές. Η υλοποίηση της μεταρρύθμισης, όπως πραγματοποιήθηκε κατά την τετραετία 2000-2004, μετέβαλε καθοριστικά το τοπίο στην εκπαίδευση. Το ολοήμερο νηπιαγωγείο και το ολοήμερο δημοτικό συνέβαλαν στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης… Με τη νέα δομή στη δευτεροβάθμια, με το ενιαίο λύκειο και τα Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια (ΤΕΕ) καταργήθηκαν οι προηγούμενες διαφορετικές μορφές λυκείων που αλληλολκαλύπτονταν ως προς το περιεχόμενο… Στην πρωτοβάθμια…νέες διδακτικές μέθοδοι προπαρασκευάστηκαν στην «ευέλικτη ζώνη»… η οποία… βασίζεται σε σχέδια εργασίας διαθεματικού χαρακτήρα και στην καλλιέργεια της κριτικής διάστασης… Με την εγκατάσταση χιλιάδων εργαστηρίων πληροφορικής στα σχολεία πετύχαμε έναν ικανοποιητικό αριθμό αύξησης… Από τη σχολική χρονιά 2003-2004, η πρώτη ξένη γλώσσα, τα αγγλικά, διδάσκεται από τη Γ’ Δημοτικού. Από το 2003 παρέχεται Κρατικό Πιστοποιητικό Γλωσσομάθειας για αρχικά 4 γλώσσες…. Δημιουργήσαμε το πρόγραμμα Ενισχυτικής Διδασκαλίας στο Γυμνάσιο και το πρόγραμμα Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης στο Λύκειο και την ΤΕΕ… Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην ειδική αγωγή. Για πρώτη φορά το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο επεξεργάστηκε ειδικά προγράμματα διδασκαλίας για κάθε κατηγορία αναπηρίας… Οι διορισμοί γίνονται με διαγωνισμό με βάση την αξία κα την ικανότητα…. Η εισαγωγή της αξιολόγησης καθυστέρησε λόγω των αντιδράσεων.. Υπάρχει τώρα έτοιμο το νομικό πλαίσιο και η επιστημονική και παιδαγωγική επεξεργασία για την εφαρμογή της αξιολόγησης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Είναι αναγκαίο να εφαρμοστεί ταχύτατα…. Υλοποιήθηκε το μεγαλύτερο πρόγραμμα επιμόρφωσης που έγινε ποτέ στην εκπαίδευση για την κατάρτιση 75.000 δασκάλων και καθηγητών στην πληροφορική…. Ειδικό πρόγραμμα εκπονήθηκε και εξασφάλισε τα Τμήματα Ένταξης στα σχολεία. .. Θεμελιώσαμε τους θεσμούς της «Δια βίου εκπαίδευσης» με τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας… Με το ειδικό πρόγραμμα σχολικής στέγης του ΟΣΚ, η διπλή βάρδια περιορίστηκε…Ένταξη των ΤΕΙ στην ανώτατη εκπαίδευση…" (σ. 422-430, σποράδην).	Εφαρμογή και παγιοποίηση της μεταρρύθμισης.
"Η συνεργασία με τη ΓΣΕΕ ήταν εποικοδομητική. Λύσεις βρίσκονταν συνήθως έπειτα από διαπραγματεύσεις χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες... Τείχος ασυνεννοησίας ορθωνόταν μόνο όταν η κυβέρνηση έθετε σε συζήτηση ειδικές ρυθμίσεις… όπου … οι διάφοροι κλάδοι υπαλλήλων ήταν ριζικά αντίθετοι… Η συνεργασία με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών ήταν επίσης χρήσιμη και εποικοδομητική… Υπήρχαν διαφόρων νοοτροπιών φορείς. Ορισμένοι, είτε με έντονο συντεχνιακό χρώμα είτε με ενεργό συμμετοχή στην αντιπολίτευση… ενδιαφέρονταν μάλλον να δημιουργήσουν πολιτικό θέμα ή να προβάλλουν τις παράλογες απαιτήσεις των μελών τους. Έτσι ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ), σε μία συνάντησή μας πριν από την Έκθεση της Θεσσαλονίκης, μου ζήτησε να δίδονται οι ίδιες επιδοτήσεις στις βιομηχανίες της περιοχής της Θεσσαλονίκης που παρέχονται και στη Θράκη. Ιδιαίτερα δύσκολη ήταν η συνεννόηση με την ΟΛΜΕ κατά την περίοδο των μεταβολών στην εκπαίδευση την πρώτη τετραετία.. Η κατάργηση της επετηρίδας αποτέλεσε αφορμή πολέμου. Η ΟΛΜΕ, κατά την τότε νοοτροπία της, θεωρούσε ότι αποτελεί ένα παράλληλο υπουργείο Παιδείας με δικαίωμα βέτο των εκπαιδευτικών στις αποφάσεις της κυβέρνησης. Ο διάλογος της κυβέρνησης με την ΟΛΜΕ κατέρρευσε στους λαβύρινθους της κομματικής πολιτικής. Τα μέλη των συνδικαλιστικών οργανώσεων των διαφόρων κομμάτων συνεδρίαζαν χωριστά για το τι έπρεπε να γίνει, στο ΠΑΣΟΚ υπήρξε και ομάδα που εκπροσωπούσε την εσωκομματική αντιπολίτευση με δική της διαφορετική γραμμή… Μια τέτοια στάση δεν είναι περίεργη, όταν κάποιοι συνδικαλιστές ελάχιστα έχουν δουλέψει στην εκπαίδευση και θεωρούν τους εαυτούς τους εκπροσώπους κόμματος με υποχρέωση να ανοίξουν στον χώρο της παιδείας με κάθε τρόπο ένα μέτωπο αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση "(σ. 475-476).	Διάλογος με τους Κοινωνικούς Φορείς.
"… το κόμμα πληροφορούσε την κυβέρνηση για τα προβλήματα της κάθε περιοχής και συνεργαζόταν για τη λύση τους. Ταυτόχρονα όμως ήταν και αμφίθυμο. Δεν είχε απορρίψει παλιά ιδεολογήματα του κράτους παροχών, την πελατειακή νοοτροπία, τη δυσπιστία απέναντι στον δημοκρατικό σοσιαλισμό και την αντίληψη ότι παντού πρέπει να επεμβαίνει το κράτος, που είναι ο πατέρας-αφέντης… Μόλις θίγονταν συντεχνιακές κατακτήσεις, (πχ. επετηρίδα εκπαιδευτικών, μονοπώλιο ΔΕΚΟ), ο ψίθυρος ότι η κυβέρνηση κλίνει προς τον φιλελευθερισμό δυνάμωνε. Η οργάνωση... δίσταζε να αντιπαρατεθεί με προβλήματα της κοινωνίας, να έρθει αντιμέτωπη με διαμαρτυρίες, να καταπολεμήσει τοπικισμούς ή πελατειακές νοοτροπίες. Κι αυτό διότι φοβόταν το πολιτικό κόστος. Έλειπαν οι ισχυρές πεποιθήσεις, η συνείδηση της αναγκαιότητας των κοινωνικών. μεταρρυθμίσεων, το σθένος για διαμάχες με πολιτικό κόστος" (σ. 499-500).	Σχέσεις κόμματος – κυβέρνησης.
"Από τα αιτήματα σε κάθε σχεδόν νομό να υπάρξει πανεπιστήμιο και ΤΕΙ, να δημουργηθούν αεροδρόμια, μεγάλα λιμάνια, οδικές προσβάσεις που θα βοηθήσουν πιθανές επενδύσεις, μέχρι τις απαιτήσεις να μη γίνουν βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή χωματερές εν ονόματι δήθεν της προστασίας του περιβάλλοντος… Οι τοπικές κοινωνίες στηρίζουν τέτοιες συμπεριφορές είτε εν ονόματι της καταπολέμησης του αθηνοκεντρικού κράτους είτε εν ονόματι της τοπικής αυτονομίας. Πολλοί βουλευτές ασπάζονται και πλειοδοτούν υπέρ των απόψεων αυτών για να μη χάσουν την τοπική στήριξή τους… Ο δραστικός περιορισμός των δήμων και κοινοτήτων (από 5.648 σε 1.031) με το σχέδιο «Καποδίστριας» ήταν ένα δείγμα της προσπάθειάς μας σ’ αυτή την κατεύθυνση" (σ. 532).	Τοπικισμός.
"Η αντίληψη του «δικού μας κράτους» που οφείλει να «διορίζει τα δικά μας παιδιά» και να εξυπηρετεί τους «δικούς μας» είναι πάντοτε ισχυρή. Το ΑΣΕΠ, για παράδειγμα, ήταν μια σημαντική κατάκτηση… Με το ΑΣΕΠ το 1994 ανατράπηκε μια από τις θεμελιώδεις συνιστώσες του «πελατειακού κράτους»… Η Νέα Δημοκρατία, για να διευρύνει την απήχησή της, υποσχέθηκε προεκλογικά, τόσο το 2000 όσο και το 2004, την κατάργηση του ΑΣΕΠ, όπως ζητούσαν οι οπαδοί της, υπαναχώρησε όμως ως κυβέρνηση και δημιούργησε έκτοτε ένα πολύπλοκο καθεστώς" (σ. 532-533).	Πελατειακές νοοτροπίες.
"Οι διάφοροι σύλλογοι, φορείς και επιμελητήρια που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των μελών τους, δικηγόρων, γιατρών, βιομηχάνων, εμπόρων κλπ. Έχουν κατά κανόνα αναγνωριστεί από το κράτος ως σύμβουλοί του. Με τον τρόπο αυτό οι ομάδες πίεσης… έχουν ενσωματωθεί στη ζωή του κράτους και δεν υπόκεινται σε ελέγχους, δημόσια κριτική και αποτίμηση της συμπεριφοράς τους…. Για παράδειγμα, στη θέση της κυβέρνησης να καταργηθούν διαδικασίες που καθυστερούν επί πολύ και άνευ λόγου την απονομή της δικαιοσύνης, αντέδρασαν οι δικηγορικοί σύλλογοι, οργανώνοντας επί εβδομάδες κινητοποιήσεις και αποχές από τα δικαστήρια… Αλλά και στον επιχειρηματικό κόσμο υπάρχουν αντίστοιχες συμπεριφορές… Οι βασικές προϋποθέσεις της ανταγωνιστικότητας, δηλαδή η καλύτερη οργάνωση των επιχειρήσεων, η εκπαίδευση του προσωπικού, η εφαρμογή νέων τεχνολογιών θεωρούνται πάντα ευθύνη «των άλλων», της κυβέρνησης…" (σ. 533-534).	Συντεχνιακές νοοτροπίες.
"Οι νοοτροπίες της αδράνειας ενισχύονται από μια αντίληψη ζωής που επικρατεί στα μεσοστρώματα. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη αποδεκτό και προς μίμηση πρότυπο είναι το άτομο που τα καταφέρνει στη ζωή του, που προοδεύει χάρη στην εμφάνισή του και τον χειρισμό των διαπροσωπικών σχέσεων. Το αν είναι δημιουργικό είναι δευτερεύουσας σημασίας. Εκείνο που έχει σημασία είναι αν «πουλάει» καλά τον εαυτό του. Τότε θεωρείται καπάτσος… Αρέσει ο άμεσος απλοποιητικός λόγος που αγκαλιάζει όλους" (σ. 537-538).	Λανθασμένο πρότυπο πολιτικού.
"Η δεκαετία του 1990 κυριαρχήθηκε από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης… Στη δεκαετία του 1990 αμφισβητήθηκαν οι ισορροπίες που είχαν εγκαθιδρυθεί μεταπολεμικά στην Ευρώπη. Όχι μόνο οι διακρατικές και πολιτικές ισορροπίες, αλλά και οι κοινωνικές και επομένως και οι ιδεολογικές. Ο εθνικισμός και η ξενοφοβία, μαζί με την κοινωνική ανασφάλεια βρήκαν απήχηση… Η έννοια της αλλαγής άρχισε αν αντιμετωπίζεται όχι με ελπίδα, όπως τις δεκαετίες του ΄60 και του ΄70, αλλά με δυσπιστία, ακόμη και με φόβο…Η ελληνική κοινωνία στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ακολούθησε τις ευρύτερες αυτές μεταβολές. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ο λόγος του ΠΑΣΟΚ είχε χάσει τη δυναμική του. Η κυρίαρχη εντύπωση ήταν ότι αποτελούσε ένα ιδεολογικό αμάλγαμα εθνικισμού και λαϊκισμού, μέσα στο οποίο μπορούσε να δικαιολογηθεί κάθε είδους πολιτική κατεύθυνση… Η Εκκλησία επανέκαμπτε δυναμικά… όχι ως πνευματική δύναμη αλλά ως κραυγαλέα ιδεολογία…. Αυτή η αίσθηση του χαρισματικού και ανάδελφου και σχυνά προδομένου λαού διαδόθηκε από τα «παράθυρα» των καναλιών, τον συμβολικό λόγο των επισήμων, αλλά και από τις συναυλίες και τις κερκίδες των γηπέδων, καθώς και τις διαδηλώσεις όπως αυτές για το Μακεδονικό. Στην πρώτη πενταετία του 1990, η πολιτική έγινε όμηρος αυτής της φοβικής πλημμυρίδας και ταυτόχρονα αυτής της υπερτροφικής εικόνας για τον εθνικό εαυτό…" (σ. 541-543).	1990: Φόβος για την αλλαγή.
"Μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της σύγκρουσης ανάμεσα στους φορείς που διεκδικούν την πατρωνία των φοβικών αντιλήψεων και την κυβέρνηση ήταν η υπόθεση των ταυτοτήτων (σ. 544)… Η οκταετία προκάλεσε σημαντικά ρήγματα στην κυρίαρχη άποψη για το πώς ασκείται η πολιτική. Έτσι μεγάλο τμήμα της κοινωνίας δεν αποδέχεται πια τους συνεχείς τακτικισμούς, τους υψηλούς τόνους αντιπαράθεσης, τις γενικόλογες τοποθετήσεις. Δυσπιστεί στα μεγάλα λόγια (σ. 545). Μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας ήταν αρνητικό απέναντι στην έννοια της επιχειρηματικότητας. Σήμερα οι έννοιες επιχειρηματίες-επιχειρηματικότητας έχουν μια θετική αποτίμηση στη συνείδηση των πολιτών… Η αίσθηση ότι περάσαμε οριστικά σε μια νέα εποχή είναι διάχυτη (σ. 547). (Μια πολιτική) συντελεί στην πρόοδο της κοινωνίας εφόσον προσφέρει στο άτομο περισσότερη ελευθερία και περισσότερες δυνατότητες εξέλιξης, εφόσον περιορίζει αυταρχικές δομές στην πολιτεία και στην οικογένεια, ενθαρρύνει τη συμμετοχή του πολίτη, προωθεί την αποκέντρωση, αξιοποιεί τη σύγχρονη τεχνολογία και δείχνει περισσότερη ανεκτικότητα" (σ. 549).	Αλλαγή κυρίαρχης κουλτούρας.
"α) Καταρχάς το ύψος των κοινωνικών δαπανών κατά την οκταετία 1996-2004 ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. β) Η Ελλάδα δεν βρίσκεται πια στην αρχική φάση ανάπτυξης, κατά την οποία ελλείπουν οι στοιχειώδεις προϋποθέσεις της οικονομικής δραστηριότητας και πρέπει το κράτος να τις δημιουργήσει. Οι ιδιωτικοποιήσεις, όπως της Ιονικής Τράπεζας ή των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά, και ο περιορισμός των κρατικών επιχειρηματικών δράσεων είναι αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές (σ. 555). Η αποκρατικοποίηση δεν αποτελεί μια «φιλελεύθερη αμαρτία». Ούτε η επιβολή της μορφής της Ανώνυμης Εταιρείας σε δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς, ώστε να έχουν υποχρεωτικά προϋπολογισμούς, ισολογισμούς και διαφανή στοιχεία, αποτελεί  «νεοφιλελεύθερη» οπισθοδρόμηση. Κριτήριο είναι η εξυπηρέτηση του πολίτη (σ. 556). Η συζήτηση για το τι είναι σοσιαλιστικό και τι νεοφιλελεύθερο συντηρείται σκόπιμα, τόσο από τους συντηρητικούς όσο και από την παραδοσιακή Αριστερά, σε ένα αφηρημένο και γενικό επίπεδο" (σ. 557).	Κατηγορίες για «φιλελευθερισμό»