Αυτονομία, ανταγωνισμός και αξιοκρατία στο δημόσιο τομέα.

Ο ανταγωνισμός είναι ένα εγγενές ανθρώπινο χαρακτηριστικό που το συναντούμε σε όλα ανεξαιρέτως τα περιβάλλοντα. Αν δεν διοχετευτεί δημιουργικά, ευτελίζεται σε προσωπική αντιπαράθεση, παραβατική συμπεριφορά, αντικοινωνικότητα, κτλ. Ο Φ. Ντοστογιέφσκι στους «Δαιμονισμένους» περιγράφει άριστα το νοσηρό ανταγωνισμό μέσα σε συλλογικότητες παρουσιάζοντας τον παρασιτισμό, την αγένεια, την επίδειξη, την κολακεία και άλλες στρεβλώσεις στην κοινωνία της προσοβιετικής Ρωσίας. Η μεγαλύτερη συνεισφορά του δημοκρατικού καπιταλισμού στην ανθρωπότητα είναι οι ανταγωνιστικές οικονομικές δομές μέσω της ελεύθερης νόμιμης δράσης όπου τα ατομικά ταλέντα ανταγωνίζονται με σκοπό το κέρδος. Έτσι, τα δημιουργικά άτομα αποκομίζουν κέρδη και αυτό τους επιτρέπει στην υπόλοιπη ζωή τους να ζουν ως κοινωνικοί άνθρωποι και όχι ως παράσιτα. Δεν είναι τυχαίο ότι στις ελεύθερες κοινωνίες του ώριμου καπιταλισμού βρίσκει κανείς τους πιο ποικίλους ανθρώπινους τύπους: Δίπλα στους επιχειρηματίες, τους τυχοδιώκτες, τους αποφασιστικούς και τους σκληρούς στοχοθέτες, υπάρχουν οι ρομαντικοί, οι εκκεντρικοί, οι εθελοντές, οι στοχαστές, οι φιλόσοφοι, οι ακτιβιστές, οι ονειροπόλοι. Τα διαφορετικά άτομα δε φυλακίζονται σε έναν ιδεατό τύπο και η αναγνώριση του πρωτείου τους αναδεικνύει τις πιο ποικίλες προσωπικότητες. Σε μια τέτοια κοινωνία, οι δημόσιες υπηρεσίες δεν μπορούν να «ζουν στον κόσμο τους». Θα πρέπει να ανταγωνίζονται η μια με την άλλη καθώς και ιδιωτικές επιχειρήσεις εξουσιοδοτημένες από το κράτος να παρέχουν ίδιες υπηρεσίες. Το μοντέλο των Κέντρων Τεχνικού Ελέγχου Οχημάτων (ΚΤΕΟ) αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ενώ παλιότερα υπήρχαν τέτοια κέντρα μόνο δημόσια, στις κατά τόπους Νομαρχίες, εδώ και μερικά χρόνια η υπηρεσία «άνοιξε» και σήμερα στη χώρα μας λειτουργούν περίπου 50 δημόσια και 150 ιδιωτικά ΚΤΕΟ, ενώ έχουν κατατεθεί αιτήσεις για τη λειτουργία άλλων 50 ιδιωτικών μονάδων. Δημιουργήθηκε μία καινούρια αγορά, με περισσότερες θέσεις εργασίας και με άριστη εξυπηρέτηση που βασίζεται στην ελεύθερη επιλογή των καταναλωτών-οδηγών οχημάτων. Ο στόχος στις απελευθερωμένες πλέον υπηρεσίες θα είναι η βελτίωση της ποιότητας με σκοπό την καλύτερη χρηματοδότησή τους και οι εργαζόμενοι σε αυτές θα ξεφύγουν από υποδεέστερες μορφές ανταγωνισμού που ενδεχομένως βίωναν εντός των υπηρεσιών τους μην έχοντας πού αλλού να τον διοχετεύσουν. Κάθε κατάστημα ή υποκατάστημα της δημόσιας ή ιδιωτικής υπηρεσίας θα πρέπει να ανταμείβεται ανάλογα με τα επιτεύγματά του. Αυτό σημαίνει ότι θα χρηματοδοτείται κατά κεφαλήν, σύμφωνα με τον αριθμό των πολιτών που το προτιμούν για τις υπηρεσίες που προσφέρει. Με την κατάργηση των γεωγραφικών περιορισμών, κάθε πολίτης θα μπορεί να εξυπηρετηθεί από οποιαδήποτε υπηρεσία ανεξαρτήτως τόπου. Θα επιλέγει ελεύθερα γιατρούς του ΙΚΑ ή του Δημοσίου, Εφορίες, Πολεοδομίες, κλπ. Ακόμα και σχολεία για τα παιδιά του. Έτσι, θα επιβραβεύει την υπηρεσία ή θα την τιμωρεί στερώντας της λειτουργικά έξοδα (μισθούς και πάγια). Η καθημερινότητα στο χώρο εργασίας των δημοσίων υπαλλήλων αποκτά έτσι άλλο ενδιαφέρον και βιώνουν την επαγγελματική τους ζωή σαν μία συνεχή διαδικασία μάθησης και αυτοβελτίωσης. Οι προϊστάμενοι των υπηρεσιών θα πρέπει να έχουν αυξημένη αυτονομία έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα να δουλέψουν με τους συνεργάτες της προτίμησής τους. Δεν είναι δυνατό στον 21ο αιώνα να χρησιμοποιούμε στην Ελλάδα «πίνακες προσλήψεων» και ο επικεφαλής μιας υπηρεσίας να «καπελώνεται» από εργαζομένους τους οποίους ουδέποτε θα επέλεγε ο ίδιος. Επιπλέον, θα πρέπει να λειτουργεί ως μάνατζερ, δηλαδή να μπορεί να επιβραβεύει τους παραγωγικούς και ικανούς υπαλλήλους και να προσφέρει όραμα και κίνητρα ακόμα και στους μέτριους. Η έρευνα διαπιστώνει ότι η ανάγκη για συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη όλων μας ολοένα θα μεγαλώνει. Οι επιστημονικές και τεχνολογικές πληροφορίες τώρα διπλασιάζονται κάθε 3 χρόνια περίπου και ο καθένας μας είναι πιθανό να αλλάξει σταδιοδρομία ή επάγγελμα περίπου 5 έως 7 φορές κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής του. Έτσι, η μονιμότητα και η επανάπαυση δεν μπορούν να αποτελούν πρότυπα για τη ζωή ενός φυσιολογικού εργαζομένου. Οδηγούν στην καλύτερη περίπτωση σε διανοητικό «λήθαργο», σε αδιαφορία, σε πλήξη και σε περιθωριοποίηση, ενώ στη χειρότερη οδηγούν σε καταστάσεις σαν και εκείνες που περιγράφει η γνωστή κινηματογραφική ταινία «Κυνόδοντας»: σε πατερναλισμό, σε εσωστρέφεια, σε παρακμή, σε αναπηρία. Οι οπαδοί της μονιμότητας αυτοαποκαλούνται προοδευτικοί, προτείνουν όμως ένα σύστημα που χαρακτηρίζεται από την προσήλωση στη ρουτίνα και την αντίσταση στην ανανέωση κάθε είδους. Αυτοαποκαλούνται εξεγερμένοι, ενώ επιδιώκουν την παντοδυναμία του κράτους. Υπόσχονται την τέλεια κοινωνία, αλλά σχεδιάζουν να μετατρέψουν τον κόσμο σε μια γιγάντια, μη ανταγωνιστική, δημόσια υπηρεσία. Αυτή είναι η δελεαστική ουτοπία και ο ευγενής σκοπός για τον οποίο θα πρέπει να αγωνιστούμε ;