Οι ανασκαφές του Ωρωπού

 

(Δημοσιευμένο στην τοπική εφημερίδα Ομηρική Γραία)

Εκτός από την περιοχή του Αµφιαρείου, η ευρύτερη περιοχή της Ωρωπίας παρέµεινε ανεξερεύνητη αρχαιολογικά έως τα µέσα της δεκαετίας του 1970. Οι ανασκαφές των ετών από το 1974 έως τις µέρες µας, που διενεργούνται από τη Β΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, έχουν πλουτίσει τις γνώσεις µας για την προϊστορία και ιστορία του Ωρωπού.

Οι εστίες κατοίκησης της Γεωµετρικής περιόδου έχουν εντοπιστεί σε δύο περιοχές του σύγχρονου παραθεριστικού οικισµού, στα Νέα Παλάτια (οικόπεδο ΟΤΕ) και στη Σκάλα (οικόπεδο ΟΣΚ). Οι δύο περιοχές ανασκάφηκαν µεταξύ των ετών 1983-1987, υπό τη διεύθυνση της Αλίκης ∆ραγώνα, όταν Έφορος Αττικής ήταν ο Β. Πετράκος. Η ανασκαφή του οικοπέδου ΟΣΚ είχε αρχικά τη µορφή σωστικής ανασκαφής στον χώρο που προβλεπόταν η ανοικοδόµηση των Σχολικών Κτηρίων, η οποία όµως σύντοµα πήρε συστηµατική µορφή λόγω της σπουδαιότητας των αρχαίων.

Ωστόσο, ο πρόωρος θάνατος της ανασκαφέως δεν επέτρεψε τη δηµοσίευση των αποτελεσµάτων των ανασκαφών, ούτε την ολοκλήρωση των εργασιών στο ∆υτικό όριο του οικισµού της Σκάλας, στο οικόπεδο ΟΣΚ. ∆έκα περίπου χρόνια µετά τη διακοπή των εργασιών, η έρευνα του χώρου συνεχίστηκε εκ νέου από το 1996 υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Αλέξανδρου Μαζαράκη Αινιάνος και την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Οι μεγάλες και σημαντικές ανασκαφές του 1985-1987 και 1996-2011 έφεραν στο φως έναν εκτεταμένο οικισμό των Πρώιμων Ιστορικών Χρόνων (τέλη 10ου - αρχές 5ου π.Χ.), δεκάδες αψιδωτά και κυκλικά οικοδομήματα (το μεγαλύτερο και καλύτερα διατηρημένο τέτοιο οικιστικό σύνολο του 8ου και 7ου αι. π.Χ.), καθώς και εργαστήρια μεταλλοτεχνίας, λατρευτικά και άλλα δημόσια οικοδομήματα, καθώς και ταφές της ίδιας εποχής.

Τα πολυάριθμα και σημαντικά ευρήματα πιστοποιούν τις στενές πολιτισμικές σχέσεις των Ωρωπίων με τις γύρω περιοχές, ιδιαίτερα με την Εύβοια, την Ανατολική Μεσόγειο και την Κάτω Ιταλία. Ξεχωριστή σημασία, τόσο εθνική όσο και ευρωπαϊκή, παρουσιάζει η σχέση του Ωρωπού με τη Δύση (Μεγάλη Ελλάδα και Σικελία), καθώς, βασιζόμενοι τόσο στις φιλολογικές μαρτυρίες (Θουκυδίδη, Αριστοτέλη, Στράβωνα), όσο και στα ανασκαφικά δεδομένα, ο προκλασικός Ωρωπός ταυτίζεται πλέον με βεβαιότητα με την Oμηρική Γραία (Ιλιάδα Β, 498).

Σύμφωνα με την άποψη που διατυπώνουν σύγχρονοι μελετητές, οι Γραίοι φαίνεται ότι ταξίδεψαν στη Δύση σε αναζήτηση μετάλλων και συμμετείχαν στην ίδρυση των πρώτων ευβοϊκών αποικιών της Δύσης. Εικάζεται μάλιστα ότι οι Γραίοι ήρθαν πρώτοι σε επαφή με τους αυτόχθονες κατοίκους της Ιταλικής χερσονήσου και τελικώς όλοι οι Έλληνες έγιναν γνωστοί στη Δύση ως Graii, Greci. Οι γεωλογικές έρευνες και οι εργαστηριακές αναλύσεις δείχνουν ότι η θέση εγκαταλείφτηκε οριστικά στις αρχές του 5ου π.Χ., ύστερα από καταστρεπτικές πλημμύρες.

Μετά από διακοπή δώδεκα χρόνων, πραγματοποιήθηκε νέα ανασκαφή στον οικισμό των Πρώιμων Ιστορικών Χρόνων (10ος - 6ος αι. π.Χ.). από τις 16 Αυγούστου έως τις 29 Σεπτεμβρίου 2023, υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, με χορηγία της ΑΜΚΕ "ΑΙΓΕΑΣ" του κ. Αθανασίου Μαρτίνου, τη στήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής και του Δήμου Ωρωπού, και υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ. Μαζαράκη Αινιάνος.

Πηγές:

Βλάχου B. (2010), Γεωμετρικός Ωρωπός. Η τροχήλατη κεραμεική και οι φάσεις της εγκατάστασης, διδ. Διατριβή, Αθήνα

Μαζαράκης-Αινιάν, Α. (2007), Αρχαιολογικές αναζητήσεις: Ανασκαφές στην Ομηρική Γραία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος

Παριανού Ε. (2003), Οι αρχαιότητες του Ωρωπού, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος

Ανασκαφή Ωρωπού:  https://www.facebook.com/groups/207248135373888

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: https://www.ha.uth.gr/index.php?page=arch-research-pythagoras3