Θανάσης Βαλτινός: Η Κάθοδος των Εννιά

 

(δημοσιεύθηκε στην τοπική εφημερίδα του Ωρωπού "Ομηρική Γραία")

Η «Κάθοδος των Εννιά» του Θανάση Βαλτινού γράφτηκε το 1959. Μια ομάδα εννιά αριστερών ανταρτών βρίσκονται αποκλεισμένοι στις πλαγιές του Ταΰγετου το καλοκαίρι του 1949, λίγο μετά το τέλος του Εμφυλίου, και προσπαθούν μάταια να βρουν διέξοδο φυγής.  Η πορεία τους, ωστόσο, δυσχεραίνεται, όχι μόνο από τον ένοπλο ελληνικό στρατό που τους καταδιώκει, αλλά και από τους ένοπλους χωρικούς. Αποκορύφωμα στις κακουχίες αυτών συνιστά το δύσμορφο και δύσβατο έδαφος των βουνών της Πελοποννήσου. Ο έμψυχος και άψυχος κλοιός φαίνεται να προκαθορίζει το τέλος τους. Αποδεκατίζονται όλοι εκτός από τον 19χρονο νεαρό Νάσο, που καταφέρνει να γλυτώσει.

Το ύφος της γραφής του Βαλτινού είναι και εδώ λιτό (όπως και σε άλλα διηγήματά του, π.χ. στο «Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη») και λαϊκότροπο, βασισμένο στην ελλειπτική γραφή, δηλαδή στον μικροπερίοδο και χωρίς περιττούς καλλωπισμούς λόγο. Θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για μία γραφή  αφενός μοντέρνα (με την έννοια του ρεύματος του μοντερνισμού) και αφετέρου ιδανική για την αποτύπωση των συναισθηματικών κορυφώσεων των πρωταγωνιστών.

Η όποια «συναισθηματική επένδυση» των συμβάντων εξαρτάται από την ικανότητα του αναγνώστη να προσέχει τις λεπτομέρειες, όπως για παράδειγμα στο απόσπασμα:  «Ως το μεσημέρι ψάχναμε για νερό. Στο τέλος βρήκαμε κοντά σε κάτι αμπέλια. Ήταν ένας βράχος υγρός γεμάτος μούσκλια κι από μια σκισμή έσταζε κάθε τόσο. Ο Μπρατίτσας έβαλε το παγούρι του να γεμίσει κι όσο να πιάσει λίγο, παίρναμε μούσκλια και βρέχαμε τα χείλια μας. Σε λίγο ήπιαμε από μια γουλιά και ξαναβάλαμε το παγούρι. Φύσαγε λίβας. Ερχότανε καυτός απ' τη μεριά του και η γη μπροστά μας ασφυκτιούσε. Σα να 'λιωναν οι αδένες της. Πέσαμε δίπλα δίπλα στη ρίζα του βράχου και περιμέναμε να γεμίσει το παγούρι...»

Ταυτόχρονα, το ύφος παρουσιάζει μια ρυθμικότητα η οποία «συντονίζεται» με την πολλές φορές επιθανάτια αγωνία των προσώπων αλλά και με την απεγνωσμένη «κάθοδό» τους προς το μοιραίο (πράγματι ο τίτλος παραπέμπει στις μυθολογικές «καθόδους» στον Άδη). Ενώ ο Βαλτινός προσπαθεί συνειδητά να γράψει ελλειπτικά και αντιδραματικά, τελικά προκύπτει ένα έργο επικό.