Η περίοδος της τουρκοκρατίας υπήρξε αναμφισβήτητα η κρισιμότερη στη μακραίωνη ελληνική ιστορία. Η εισβολή των Οθωμανών στα βυζαντινά μικρασιατικά εδάφη στο τέλος του 13ου αιώνα και η κατάλυση, τελικά, της Βυζαντινής αυτοκρατορίας το 1453 υπήρξαν αφετηρία δεινών, που απείλησαν την ύπαρξη του Ελληνισμού.
Σε μια εποχή που η δυτική Ευρώπη προχωρούσε με άλματα στη διαμόρφωση νέων θεσμών, πολιτικών και εκκλησιαστικών, και μέσα από το πνεύμα της Αναγέννησης σημείωναν καταπληκτική πρόοδο τα γράμματα, οι επιστήμες και οι τέχνες, ο Ελληνισμός αγωνιζόταν για την επιβίωσή του. Ενώ όμως η παγίωση των Οθωμανών στον ελληνικό χώρο είχε οδυνηρές συνέπειες, οι υπόδουλοι έδειξαν αξιοθαύμαστη αντοχή και κατόρθωσαν υπό δυσμενείς συνθήκες να διατηρήσουν όλα τα στοιχεία της εθνικής τους υπόστασης και να προχωρήσουν προς τη δική τους αναγέννηση. Οι υλικές καταστροφές, οι εξισλαμισμοί, το παιδομάζωμα, οι βαριές φορολογίες, οι ποικίλες πιέσεις δεν έκαμψαν το φρόνημά τους. Η συσπείρωση γύρω από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ιδιαίτερα τους δύο πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας, η οργάνωση σε κοινότητες αργότερα, η δράση των κλεφτών, η ανάπτυξη της παιδείας, διατήρησαν άσβεστη την ελπίδα των υπόδουλων για την αποτίναξη του ζυγού. Το ζοφερό σκοτάδι των χρόνων της άλωσης διαδέχθηκε σιγά σιγά το φως που ερχόταν από τους Έλληνες λογίους και τα ελληνικά τυπογραφεία της Δύσης και από το φιλελεύθερο κήρυγμα του νεοελληνικού διαφωτισμού.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη απόπειρα επανάστασης έγινε 10 μόλις χρόνια μετά την πτώση της Πόλης και συνολικά τα επαναστατικά κινήματα κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας έφτασαν τα 35. Όμως, στις 25 Μαρτίου του 1821, το ποτάμι δεν μπορούσε να γυρίσει πίσω. Χάρη στην πολύχρονη προετοιμασία και οργάνωση από τη Φιλική Εταιρεία, εκείνη τη μέρα όλοι μαζί, οπλαρχηγοί, κλέφτες, αρματολοί, λαός, ορκίζονται «να μη μείνει εχρθός στο Μοριά, μήτε σε όλη την Ελλάδα». Το λόγο παίρνουν τα όπλα. Για 7 χρόνια η χώρα μας γίνεται τόπος πολέμου, πόνου και δυστυχίας. Πάνω από 800.000 ψυχές θυσιάζονται για να ελευθερώσουν περίπου ενάμιση εκατομμύριου λαού, που στην πλειοψηφία του ήταν άστεγος, πεντάφτωχος και χαροκαμένος.Οι γυναίκες του Σουλίου χορεύουν στο Ζάλογγο το χορό του θανάτου. Το Κούγκι και το Αρκάδι, γίνονται ολοκαυτώματα. Η Χίος και τα Ψαρά καταστρέφονται ολοσχερώς. Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου επιχειρούν ηρωική έξοδο. Η Αλαμάνα, η Γραβιά, το Βαλτέτσι, το Μανιάκι, τα Δερβενάκια γίνονται βωμός μαρτυρίου και διδάσκουν πώς μπορεί να ζήσει κανείς ελεύθερος.
Και στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, δίνεται η τελειωτική απάντηση στον τουρκο-αιγυπτιακό στόλο από τις Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες επενέβησαν υπέρ της Ελλάδας, όπως προέβλεπε η συνθήκη του Λονδίνου.
Όταν ξημέρωσε η μέρα της λευτεριάς, οι περιπέτειες δεν έληξαν για το λαό μας. Για 100 περίπου χρόνια συνεχίζει να πολεμά, διεξάγει τον Μακεδονικό Αγώνα, πετυχαίνει σημαντικές νίκες στους Βαλκανικούς Πολέμους, συμμετέχει στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, γνωρίζει τραγική ήττα στη Μικρά Ασία. Παράλληλα, η ενσωμάτωση των Επτανήσων, της Κρήτης και των Δωδεκανήσων δίνουν στη χώρα μας τη σημερινή της μορφή.
Σε μια εποχή που η δυτική Ευρώπη προχωρούσε με άλματα στη διαμόρφωση νέων θεσμών, πολιτικών και εκκλησιαστικών, και μέσα από το πνεύμα της Αναγέννησης σημείωναν καταπληκτική πρόοδο τα γράμματα, οι επιστήμες και οι τέχνες, ο Ελληνισμός αγωνιζόταν για την επιβίωσή του. Ενώ όμως η παγίωση των Οθωμανών στον ελληνικό χώρο είχε οδυνηρές συνέπειες, οι υπόδουλοι έδειξαν αξιοθαύμαστη αντοχή και κατόρθωσαν υπό δυσμενείς συνθήκες να διατηρήσουν όλα τα στοιχεία της εθνικής τους υπόστασης και να προχωρήσουν προς τη δική τους αναγέννηση. Οι υλικές καταστροφές, οι εξισλαμισμοί, το παιδομάζωμα, οι βαριές φορολογίες, οι ποικίλες πιέσεις δεν έκαμψαν το φρόνημά τους. Η συσπείρωση γύρω από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ιδιαίτερα τους δύο πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας, η οργάνωση σε κοινότητες αργότερα, η δράση των κλεφτών, η ανάπτυξη της παιδείας, διατήρησαν άσβεστη την ελπίδα των υπόδουλων για την αποτίναξη του ζυγού. Το ζοφερό σκοτάδι των χρόνων της άλωσης διαδέχθηκε σιγά σιγά το φως που ερχόταν από τους Έλληνες λογίους και τα ελληνικά τυπογραφεία της Δύσης και από το φιλελεύθερο κήρυγμα του νεοελληνικού διαφωτισμού.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη απόπειρα επανάστασης έγινε 10 μόλις χρόνια μετά την πτώση της Πόλης και συνολικά τα επαναστατικά κινήματα κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας έφτασαν τα 35. Όμως, στις 25 Μαρτίου του 1821, το ποτάμι δεν μπορούσε να γυρίσει πίσω. Χάρη στην πολύχρονη προετοιμασία και οργάνωση από τη Φιλική Εταιρεία, εκείνη τη μέρα όλοι μαζί, οπλαρχηγοί, κλέφτες, αρματολοί, λαός, ορκίζονται «να μη μείνει εχρθός στο Μοριά, μήτε σε όλη την Ελλάδα». Το λόγο παίρνουν τα όπλα. Για 7 χρόνια η χώρα μας γίνεται τόπος πολέμου, πόνου και δυστυχίας. Πάνω από 800.000 ψυχές θυσιάζονται για να ελευθερώσουν περίπου ενάμιση εκατομμύριου λαού, που στην πλειοψηφία του ήταν άστεγος, πεντάφτωχος και χαροκαμένος.Οι γυναίκες του Σουλίου χορεύουν στο Ζάλογγο το χορό του θανάτου. Το Κούγκι και το Αρκάδι, γίνονται ολοκαυτώματα. Η Χίος και τα Ψαρά καταστρέφονται ολοσχερώς. Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου επιχειρούν ηρωική έξοδο. Η Αλαμάνα, η Γραβιά, το Βαλτέτσι, το Μανιάκι, τα Δερβενάκια γίνονται βωμός μαρτυρίου και διδάσκουν πώς μπορεί να ζήσει κανείς ελεύθερος.
Και στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, δίνεται η τελειωτική απάντηση στον τουρκο-αιγυπτιακό στόλο από τις Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες επενέβησαν υπέρ της Ελλάδας, όπως προέβλεπε η συνθήκη του Λονδίνου.
Όταν ξημέρωσε η μέρα της λευτεριάς, οι περιπέτειες δεν έληξαν για το λαό μας. Για 100 περίπου χρόνια συνεχίζει να πολεμά, διεξάγει τον Μακεδονικό Αγώνα, πετυχαίνει σημαντικές νίκες στους Βαλκανικούς Πολέμους, συμμετέχει στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, γνωρίζει τραγική ήττα στη Μικρά Ασία. Παράλληλα, η ενσωμάτωση των Επτανήσων, της Κρήτης και των Δωδεκανήσων δίνουν στη χώρα μας τη σημερινή της μορφή.
Αν εκείνοι οι ήρωες βρίσκονταν ανάμεσά μας σήμερα, θα απαιτούσαν από όλους μας κάτι απλό: Ο αγώνας τους να γίνει έμπνευση για να σκύψουμε σήμερα με σύνεση, ψυχραιμία και ορθολογισμό πάνω από τα πολύπλοκα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα σε ένα έντονα διεθνοποιημένο περιβάλλον. Να συμμετάσχουμε στα παγκόσμια κέντρα αποφάσεων και να παλέψουμε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ειρηνική συμβίωση και τη συνεργασία μεταξύ όλων των λαών. Να αναγεννήσουμε το κράτος, να το προστατεύσουμε από τη διαφθορά, να ξαναβρούμε το φιλότιμο στην καθημερινότητά μας, να κοιτάξουμε τους γείτονές μας με ευγένεια και χαμόγελο. Να επωφεληθούμε από τις ευκαιρίες της παγκοσμιοποίησης και να φτάσουμε εκεί που μπορούμε , δηλ. στην κορυφή και την πρωτοπορία σε όλα τα επίπεδα. Όταν ο Έλληνας είναι νηφάλιος, ορθολογικός, κοσμοπολίτης, δεν έχει τίποτα και κανέναν να φοβηθεί.
Αυτή είναι η εθνική επιταγή των προγόνων μας. Η κληρονομιά τους θα μείνει για πάντα ανεκτίμητη .
* Εκφωνήθηκε στην Ελληνική Κοινότητα της Grenoble.
