Οι αιτίες του ρατσισμού.

Ο πρώτος λόγος για τον οποίο ένας άνθρωπος γίνεται ρατσιστής είναι οι εμπειρίες που αποκομίζει στα παιδαγωγικά περιβάλλοντα που ανατρέφεται. Όταν εκφέρεται ρατσιστικός λόγος για τους «άλλους» στην οικογένεια, στην παρέα, στο σχολείο, στον χώρο εργασίας, στη γειτονιά, στο χωριό, στο κόμμα, στο γκρουπ του facebook, τότε το μήνυμα για τον ακροατή είναι ότι οι «άλλοι» συμπεριφέρονται έτσι, επειδή δεν είναι «δικοί μας», επειδή είναι «ξένοι». Και φυσικά οι «άλλοι» μπορεί να είναι από «Αφγανοί», «λαθρομετανάστες» και «μαύροι» μέχρι «Αμερικάνοι», «τραπεζίτες», «Γερμανοί», «Αρβανίτες», κοκ.

Ένας δεύτερος λόγος για τη δημιουργία στερεοτυπικής σκέψης που μπορεί να οδηγήσει σε έμπρακτο ρατσισμό, είναι διάφορα αρνητικά γεγονότα. Όταν το υποκείμενο βιώνει λ.χ. έντονη πίεση από μία οικονομική κρίση ή από ένα προσωπικό επεισόδιο, είναι πολύ πιθανό να λειτουργήσει με βάση το «σύνδρομο του αποδιοπομπαίου τράγου». Σύμφωνα με αυτό, πρέπει οπωσδήποτε να βρεθεί κάποιος ένοχος προκειμένου να εξηγηθούν οι αιτίες της άτυχης συγκυρίας και να προκύψει μια νέα ισορροπία ώστε «όλα να εξηγούνται έτσι». Ειδικότερα για τα άτομα με αδύναμη κοινωνική όραση, είναι πολύ δύσκολο να συλλάβουν τις πολυπλοκότητες των κοινωνικών κρίσεων, αλλά και να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις προσωπικές τους κρίσεις. Λόγω της έντονης ανάγκης τους για ταξινόμηση και κατηγοριοποίηση της πραγματικότητας με τον λιγότερο δυνατό κόπο και χρόνο, αδυνατούν να κρίνουν, να συγκρίνουν, να συνδυάσουν, να εξηγήσουν, να συναισθανθούν, να ανακαλύψουν νέους τρόπους και νέες λύσεις. Ο τρόπος σκέψης τους απαιτεί ενόχους «εδώ και τώρα». Έτσι, αντί να αναλύσουν π.χ. τις αιτίες της ελληνικής κρίσης, τους είναι πολύ πιο εύκολο να προπαγανδίσουν ότι «για όλα φταίνε οι ξένοι». Αντί να αναζητήσουν τις νέες ευκαιρίες που μας προσφέρει η παγκοσμιοποίηση, προτιμούν να πιστέψουν ότι «μας ψεκάζουν». Αντί να συναισθανθούν τη δεινή θέση ταλαιπωρημένων προσφύγων που ζητούν άσυλο στη χώρα μας ενώ στοιβάζονται στα χειρότερα «κέντρα φιλοξενίας» του κόσμου, δηλώνουν ότι πρέπει «να φύγουν αν δεν τους αρέσει». Και αντί να ενστερνιστούν τις αξίες του υγιούς διαλόγου, κραυγάζουν ότι «όποιος διαφωνεί είναι προδότης». Η φύση τους απαιτεί γρήγορες λύσεις.

Πάντως ο εκκολαπτόμενος ρατσιστής δεν έχει πολλά περιθώρια αντίστασης σε αυτά τα περιβάλλοντα που τον διαμορφώνουν. Η κοινωνική πίεση που του ασκούν είναι τόσο έντονη και η ατομική μάχη απέναντί τους είναι τόσο άνιση, όπου  κάθε απόπειρα αντίστασης και άρθρωσης λογικών επιχειρημάτων μοιάζει πραγματικά με ηρωισμό.