Οι εντυπώσεις του William Leake από τον Κάλαμο και τον Ωρωπό το 1806

 

(Δημοσιευμένο στην τοπική εφημερίδα του Ωρωπού Ομηρική Γραία)

Ο Βρετανός στρατιωτικός William Martin Leake (1777-1860) καταγράφει τις εντυπώσεις του από την περιοχή του Ωρωπού στο τετράτομο βιβλίο του Travels in Northern Greece (Περιηγήσεις στη Βόρεια Ελλάδα) το οποίο εκδίδει για πρώτη φορά το 1835 στο Λονδίνο. Η αναφορά του αρχίζει από τον Κάλαμο, στον οποίο φτάνει στις 30 Ιανουαρίου του 1806. Όπως γράφει, «η όψη του δείχνει έναν σχετικό πλούτο. Υπάρχουν αρκετά καινούρια διώροφα σπίτια, ασπρισμένα, με αποθήκες, στάβλους και εσωτερικές αυλές. Το σπίτι του προεστού έχει ακόμη και τζάμια στα παράθυρα».

Παρακάτω, ο Leake γράφει: «Αφήνοντας τον Κάλαμο και κατεβαίνοντας ανάμεσα στους λόφους από έναν κακό δρόμο φθάνουμε στη μεγάλη χαράδρα που έβλεπα από την κορυφή της Πάρνηθας, για την οποία λένε ότι έχει νερό όλο τον χρόνο. Η θέση αυτή ονομάζεται Μαυροδήλεσι, για να ξεχωρίζει από το Δήλεσι που βρίσκεται δυτικά του Ωρωπού…». «Στο Μαυροδήλεσι υπάρχουν πολλά αρχαία ερείπια, ιδιαίτερα θεμέλια στις απότομες πλαγιές της χαράδρας…» (Στο σημείο αυτό βρίσκεται το ιερό του Αμφιάραου).

Συνεχίζοντας την πορεία του δυτικά φτάνει στη Σκάλα η οποία εκείνη την εποχή  ονομαζόταν Άγιοι Απόστολοι εξαιτίας της εκκλησίας που υπήρχε σε αυτή τη θέση και η οποία πολλά χρόνια μετά μετονομάσθηκε σε Άγιο Ανδρέα (προς τιμή του Ανδρέα Συγγρού, όπως έγινε στον Αυλώνα με τους ευεργέτες του χωριού Αντώνιο και Ανδρέα Ζυγομαλά, των οποίων το όνομα δόθηκε στην ανεγερθείσα εκκλησία στο κέντρο του χωριού) : «… εις τις 3:21 φθάνω στους Αγίους Αποστόλους. Λέγονται έτσι από μια ερειπωμένη εκκλησία. Κοντά της είναι μια καλύβα και μερικά περιβόλια με πηγάδια, που βρίσκονται πλάι στη θάλασσα στο κέντρο ενός όρμου που κλείνεται από δύο χαμηλές γλώσσες με άνοιγμα δύο μίλια περίπου…». Μέσα στη θάλασσα είδε τα λείψανα ενός αρχαίου τοίχου που θεώρησε ότι ήταν ένας αρχαίος λιμενοβραχίονας: «…Στο σημείο αυτό, μέσα στη θάλασσα διακρίνονται λείψανα ενός αρχαίου τοίχου και φαίνεται ότι είναι αρχαίος λιμενοβραχίονας…».

Στη συνέχεια φτάνει στο χωριό Ωρωπός: «Αφήνοντας τον λόφο και διασχίζοντας την πεδιάδα, όχι μακριά από τη δεξιά όχθη του Ασωπού φθάνουμε στις 4:37 στον Ωρωπό. Το χωριό αυτό έχει περίπου τριάντα σπίτια, έναν πύργο και το κιόσκι του Τούρκου σπαή (φοροεισπράκτορα)». Το κιόσκι αυτό διασωζόταν έως το 1938.

Συνεχίζοντας την πορεία του προς το Συκάμινο γράφει: «… Η πεδιάδα του Ωρωπού εκτείνεται δίπλα στη θάλασσα, από τους Αποστόλους (εννοεί τη Σκάλα), έως το χωριό Αλικούκι (Χαλκούτσι), σε απόσταση τριών μιλίων περίπου, στενεύοντας συνεχώς έως ότου καταλήξει σε γωνία, που δεν καλοδιακρίνεται από τη θάλασσα, όπου ο Ωρωπός και το Συκάμινο χωρίζονται...»... «…περνώντας από τον Ασωπό, φθάνουμε σε 15 λεπτά στο Συκάμινο, χωριό μικρότερο από τον Ωρωπό και με λίγα σπίτια, αν και τρεις ερειπωμένες εκκλησίες και σύγχρονα λείψανα κτισμάτων στο λόφο του χωριού, δείχνουν ότι η θέση είχε μεγαλύτερη σημασία από ότι σήμερα. Το χωριό βρίσκεται ακριβώς στο στόμιο της χαράδρας, ανάμεσα στην οποία κυλάει ο Ασωπός αφήνοντας την πεδιάδα της Τανάγρας. Η κοίτη του ποταμού είναι τώρα εντελώς ξερή. Η σημερινή ονομασία του, που στο εσωτερικό (στα πίσω χωριά) λέγεται Βουρέμι, εδώ είναι Βουριέντι» (μέχρι και πριν από 60 χρόνια μερικοί Αυλωνίτες ονόμαζαν τον Ασωπό «Βουριένι»). 

Πηγές:

Βλάχου B. (2010), Γεωμετρικός Ωρωπός. Η τροχήλατη κεραμεική και οι φάσεις της εγκατάστασης, διδ. Διατριβή, Αθήνα.

Γκικάκης Ι. (2007),  Η Ιστορία του Ωρωπού.

Leake William-Martin (2021), Περιηγήσεις στη Βόρεια Ελλάδα, μτφ. Στυλιανίδου Δώρα, εκδ. Εκάτη.

Παριανού Ε. (2003), Οι αρχαιότητες του Ωρωπού, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος.