Οι πρώτοι περιηγητές του Ωρωπού

(δημοσιευμένο στην τοπική εφημερίδα Ομηρική Γραία)

Αρχαίοι περιηγητές διασχίζοντας την περιοχή του Ωρωπού κατέγραψαν πληροφορίες για τη μορφολογία του τόπου, τα ερείπια και τις επιγραφές που συνάντησαν καθώς και δημογραφικά στοιχεία. Οι σπουδαιότεροι ήταν οι Ηρακλείδης, Παυσανίας και Στράβωνας.

Από κείμενο του Ηρακλείδη μαθαίνουμε ότι υπήρχε μια διαδρομή που οδηγούσε από τις Αφίδνες στο Αμφιάρειο: «Εντεύθεν εις Ώρωπόν διά Άφιδνών καί τού Άμφιαράου Διός ίερού έλευθέρω βαδίζοντι σχεδόν ήμέρας πρόσαντα. άλλά των καταλύσεων πολυπληθία τά πρός τόν βίον έχουσα άφθονα καί άναπαύσεις κωλύει κόπον έγγίγνεσθαι τοίς όδοιπορούσιν».

Στην αρχαιότητα μπορούσε να φθάσει κανείς στο ιερό του Αμφιάραου και από εκεί στον Ωρωπό και από το δρόμο του Ραμνούντα που ακολουθούσε παραλιακή χάραξη. Αυτή τη διαδρομή περιγράφει και Στράβωνας: «μετά δε Μαραθώνα Τρικόρυνθος, είτα Ραμνούς, [όπου] τό τής Νεμέσεως ιερόν, είτα Ψαφίς των Ώρωπίων· ένταύθα δέ πού καί τό Αμφιαράειόν έστι τετιμημένον ποτέ μαντεΐον». Και σήμερα υπάρχει δρόμος που οδηγεί από την Αθήνα στο Αμφιάρειο μέσω του Ραμνούντα. Από το απόσπασμα αυτό του Στράβωνα μαθαίνουμε ότι η Ψαφίς ανήκε στον Ωρωπό, όμως στους εφηβικούς καταλόγους των Αθηνών εμφανίζεται ως αττικός δήμος και θέση του έχει καθορισθεί με ακρίβεια από τον Lolling.

Η κύρια σύνδεση του Ωρωπού με την Αθήνα γινόταν από τον δρόμο της Δεκέλειας ο οποίος περνούσε από την ανατολική πλευρά της Πάρνηθας. Η απευθείας επικοινωνία των δύο περιοχών οφειλόταν στη μεγάλη σημασία που είχε το λιμάνι του Ωρωπού για τη μεταφορά των σιτοφορτίων από την Εύβοια προς την Αθήνα. Σχετική πληροφορία έχουμε από τον Θουκυδίδη: «ή τε τών επιτηδείων παρακομιδή έκ τής Εύβοιας, πρότερον έκ τού Ωρωπού κατά γην διά τής Δεκελείας θάσσων ούσα, περί Σούνιον κατά θάλασσαν πολυτελής έγίγνετο».

Ο Παυσανίας μας δίνει ιδιαίτερες πληροφορίες για το ιερό και τη λατρεία του Αμφιάραου καθώς και την απόσταση του ιερού από τον Ωρωπό: «άπέχει δε δώδεκα σταδίους μάλιστα ιερόν τού Αμφιαράου». Από την περιγραφή του επίσης μαθαίνουμε ότι στην εποχή του πόλη του Ωρωπού δεν παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον: «ή μεν ούν πόλις έστίν επί θαλάσσης μέγα ούδέν ές συγγραφήν παρεχόμενη».

Ενάμισι χιλιόμετρο βόρεια του ιερού του Αμφιάραου βρίσκεται ο σημερινός όρμος Καμαράκι ή Μανδράκι που ταυτίζεται με το ιερό λιμάνι του Ωρωπού, το Δελφίνιο. Η του Δελφίνιου οφείλεται καθαρά σε ένα κείμενο του Στράβωνα: «έξής δε τήν περιήγησιν τής χώρας ποιητέον, άρξαμένους άπό τής πρός Εύβοιαν παραλίας τής συνεχούς τη Αττική, άρχή δ' Ώρωπός καί ιερός λιμήν όν καλουσιν Δελφίνιον, καθ' όν παλαιά ’Ερέτρια έν τή Εύβοια, διάπλουν έχουσα έξήκοντα σταδίων. μετά δέ τό Δελφίνιον Ώρωπός εν είκοσι σταδίοις· κατά δε τούτον έστιν νϋν Ερέτρια, διάπΛους δ' επ' αυτήν στάδιοι τετταράκοντα».

Ωστόσο, η µεγάλη τοµή  διαπιστώνεται στα µέσα περίπου του 19ου αιώνα, όταν ξεκινά συστηµατική αρχαιολογική έρευνα µε στόχο τον εντοπισµό του Ιερού του Αµφιαράου. Ο επιτυχής εντοπισµός του Ιερού οφείλεται στις επιγραφές που δηµοσίευσαν διαδοχικά ο Ραγκαβής και ο Πιττάκης και στις µελέτες των Preller και Girard, ενώ τη συστηµατική ανασκαφική έρευνα ξεκινά η Αρχαιολογική Εταιρεία από το 1884.

 

Πηγές:

Βλάχου B. (2010), Γεωμετρικός Ωρωπός. Η τροχήλατη κεραμεική και οι φάσεις της εγκατάστασης, διδ. Διατριβή, Αθήνα

Γκικάκης Ι. (2007),  Η Ιστορία του Ωρωπού

Μαζαράκης-Αινιάν, Α. (2007), Αρχαιολογικές αναζητήσεις: Ανασκαφές στην Ομηρική Γραία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος

Παριανού Ε. (2003), Οι αρχαιότητες του Ωρωπού, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος

https://www.ha.uth.gr/index.php?page=arch-research-pythagoras3