Στράτης Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω

Ο Στράτης Μυριβήλης (πραγματικό ονοματεπώνυμο: Ευστράτιος Σταματόπουλος, Συκαμιά Λέσβου, 30 Ιουνίου 1890 – Αθήνα, 19 Ιουλίου 1969) ήταν από τους σημαντικότερους πεζογράφους της Γενιάς του '30. Η ζωή εν τάφω είναι το πρώτο του μυθιστόρημα και ένα από τα πιο εμβληματικά αντιπολεμικά αριστουργήματα της ελληνικής λογοτεχνίας.

Βασισμένος στις προσωπικές του εντυπώσεις από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο συγγραφέας εξιστορεί τη φρίκη του πολέμου με τη μορφή ημερολογίου του λοχία του πεζικού Αντώνη Κωστούλα κατά την περίοδο που αυτός πολεμάει στο Μακεδονικό Μέτωπο το 1917: «Όλο τ’ απόγεμα λάδωνα με φυτικό λίπος κ’ έτριβα. Το ντουφέκι μου μέσα στην κάνη έπιασε να σκουριάζει. Την ξιφολόγχη με το ζόρι την έβγαλα από το φηκάρι…», «Σβήνω το φως από το κουτί της κονσέρβας πόχουμε για λυχνάρι κι αρκουδώντας βγαίνω στο χαράκωμα. Κουρνιάζω σε μιαν αδειανή σκοπιά, να χαρώ τη φεγγαροβραδιά…», «Προχώρεσα ως την άκρη του χαρακώματος του λόχου μας. Ως την έβγαση των συρματοπλεγμάτων. Εκεί είναι μια μυστική πόρτα που σφαλνά μ’ ένα αδράχτι οπλισμένο με αγκαθωτά τέλια. Επειδή το μέρος είναι ένα νταμάρι όλο πέτρα και δε σκάβεται, σήκωσαν ένα προκάλυμμα με γεώσακους…»,   «Τα τσουβάλια αυτά κείτουντ’ εδώ χρόνον-καιρό έτσι. Θα φάγαν υγρασίες, βροχάδες, χιόνια και ήλιους. Ήρθαν και σάπισαν από τα νερά, ο ήλιος τα τσουρούφλισε και τα ’καψε. Τραβώ το δάχτυλό μου πάνω τους. Λιώνει η λινάτσα. Σαν τα ξεθαμμένα ρούχα των πεθαμένων που ξεφτάνε, σταχτωμένα, με το πρώτο άγγιγμα…»

Με πλήθος συναισθημάτων, πολεμικών σκηνών και ηθικών αδιεξόδων, το έργο αποτελεί ένα κλασικό αντιπολεμικό μανιφέστο που παραμένει επίκαιρο μέχρι τις μέρες μας. Γράφτηκε τον Απρίλιο του 1923 ως το πρώτο μέρος μιας τριλογίας, με δεύτερο τη Δασκάλα με τα χρυσά μάτια (1933, η μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή) και τρίτο την Παναγιά τη Γοργόνα (1948, η εγκατάσταση του Ελληνισμού της Μικρασίας στα ελλαδικά χώματα).