(δημοσιευμένο στην τοπική εφημερίδα Ομηρική Γραία)
Από τα μέσα του 19ου αι. έως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Μαρμαρονήσια γνωρίζουν τη μεγαλύτερη ακμή τους, παρά τα πρόσκαιρα ατυχή συμβάντα (επιδημίες, σεισμοί, πυρκαγιά του Μαρμαρά, πλημμύρα, κλπ.). Τα νησιά οργανώνονται, πλουτίζουν, λάμπουν οικονομικά και πνευματικά. Γεμίζουν αρχοντόσπιτα, λαμπρά σχολειά, στολίζονται με μεγάλες εκκλησιές και μοναστήρια, γεννούν άξιους δασκάλους.
Στην κωμόπολη του Μαρμαρά υπήρχαν τα Κυριακίδεια Εκπαιδευτήρια τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα. Η σχολή χτίστηκε το 1908-1910, ήταν έργο του σπουδαίου Κωνσταντινουπολίτη αρχιτέκτονα Δημητρίου Καραγιαννάκη και δωρεά του ευεργέτη εφοπλιστή Νικολάου Γ. Κυριακίδη (ιδρυτής στη συνέχεια του Νέου Μαρμαρά και πρόεδρος του Παναθηναϊκού Α.Ο. το 1920-21). Στην πρόσοψη του κτηρίου, κάτω από την τουρκική επιγραφή ILKOKULU (Δημοτικό Σχολείο) αποκαλύφθηκε πρόσφατα (2013) η ελληνική: ΚΤΗΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ. Ήταν εκπαιδευτήρια αρρένων, ενώ για τα κορίτσια υπήρχε αντίστοιχα στον Μαρμαρά το Παντελίδειο Παρθεναγωγείο το οποίο ήταν δωρεά των αδελφών Παντελή και επίσης σώζεται μέχρι σήμερα.
Στα Παλάτια, μεταξύ 1885 – 1892 χτίστηκε μεγαλοπρεπές σχολικό κτήριο, το οποίο πληρούσε για την εποχή του τους πιο σύγχρονους όρους της υγιεινής, της παιδαγωγικής και της οικοδομικής. Είχε τη δυνατότητα να στεγάσει πλέον των 300 μαθητών, ενώ η δαπάνη κατασκευής του βάρυνε αποκλειστικά τους Παλατιανούς. Βρισκόταν στην πλατεία του Πηγαδιού, δίπλα στον Άγιο Δημήτριο και ήταν τριθέσιο (τρεις δάσκαλοι με έξι τάξεις).
Στεγαζόταν σε διώροφο κτήριο, κατασκευασμένο με πέτρα και μάρμαρο και στη στέγη του είχε κεραμίδια. Σήμερα σώζεται μόνο το ισόγειο με την ταράτσα, καθώς και η μνημειακή είσοδός του με φθαρμένη επιγραφή. Στο πάνω πάτωμα ανέβαιναν από εξωτερική σκάλα με σαράντα μαρμάρινα σκαλοπάτια και με κάγκελα προστασίας. Εκεί έκαναν μάθημα τα κορίτσια σε δύο τάξεις. Κάτω είχε επίσης δύο τάξεις και μία άλλη μεγάλη αίθουσα διδασκαλίας. Εκεί έκαναν μάθημα τα αγόρια.
Τα αγόρια στα διαλείμματα έπαιζαν στην πλατεία και τα κορίτσια μπροστά στον Άγιο Δημήτρη, στη δυτική πλευρά του σχολείου. Στην πίσω πλευρά υπήρχε αυλή με τζιτζιφιές, κληματαριά, ροδιές και αποχωρητήριο. Κατά την ανατολή του ηλίου ο δάσκαλος χτυπούσε την «κουδούνα» για την προσέλευση των μαθητών και σχολούσαν κατά τη δύση, πάλι με το χτύπημα της κουδούνας. Οι τιμωρίες των άτακτων μαθητών ήταν πολύ συχνά σωματικές και βαριές.
Τους δασκάλους και τις δασκάλες τους διόριζε το Πατριαρχείο και μισθοδοτούνταν από το ταμείο της Κοινότητας. Την αρμοδιότητα αυτή είχε η Σχολική Επιτροπή που αποτελούταν από μέλη της δημογεροντίας. Δάσκαλοι στα Παλάτια πριν από το 1922 ο Γρηγοριάδης και η κυρία Λισαβέτα, που αποτέλεσε και θέμα ενός δημοτικού τραγουδιού της εποχής της (μπορείτε να το δείτε ολόκληρο στο βιβλίο του Θ. Ηλιάδη, Παλάτια, Προκόνησος, Νέα Παλάτια).
Από το 1875 πολλοί δάσκαλοι έρχονται από άλλα μέρη, ενώ η εκπαίδευση περιλαμβάνει συγκεκριμένο πρόγραμμα: ελληνικά, μαθηματικά, ιστορία, γεωγραφία, καλλιγραφία. Είχαν βοηθό αυτοδίδακτο, ο οποίος έκανε μαθήματα βυζαντινής μουσικής αλλά εκτελούσε και καθήκοντα παιδονόμου. Αυτό συνεχίστηκε έως το 1907, οπότε η βοηθητική διδασκαλία ανατέθηκε σε τελειόφοιτους γυμνασίου.
* Δείτε επίσης στο Ωρωπός History: Από τα Μαρμαρονήσια στα Νέα Παλάτια
Πηγές:
Ηλιάδης Θ. (2001), Προκόννησος, Παλάτια, Νέα Παλάτια, Κοινότητα Νέων Παλατίων.
Κοντάρας Θ. (2021), Τραγούδια από τα Παλάτια του Μαρμαρά της Μικράς Ασίας, Λύκειον Ελληνίδων.
Παπαχρήστου Ι. (2022), Σχολεία και Εκπαίδευση στα Μαρμαρονήσια της Προποντίδας, στο περιοδικό Θέματα της Ιστορίας της Εκπαίδευσης, τ. 21-22, σελ. 164-181.
Παπαχρυσός Ν., Τα είδη των Μικρασιάτικων σχολείων, Σύλλογος Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών Λέσβου Το Δελφίνι: http://www.delfini1922.gr/mikrasiatika_13.php
Χατζηνικολής Κ. (2019), Μελέτη και έκδοση τεκμηρίων του Μικρασιατικού Eλληνισμού: Εκπαιδευτική ζωή, Διπλωματική Εργασία, Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών, ΕΑΠ.
https://paopedia.gr/nikolaos-kiriakides/
http://proikonnisos.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου