Το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο και οι Παλιές Φυλακές του Ωρωπού (ανανέωση άρθρου: 13/3/2023)

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το συγκρότημα των κτηρίων των Παλαιών Φυλακών, η ανέγερση του οποίου σχετίζεται με το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο. Το «Αμαλίειον Ορφανοτροφείον Κορασίων» ιδρύθηκε στις 8 Ιουνίου 1855 ως Φιλανθρωπική Εταιρεία με Βασιλικό Διάταγμα που υπέγραψε ο Όθων και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ως αρμόδιος Υπουργός των Εσωτερικών. Σκοπό είχε να περιθάλψει παιδιά τα οποία έμειναν ορφανά από την επιδημία της χολέρας, η οποία εκδηλώθηκε στο στρατόπεδο της γαλλικής στρατιωτικής δύναμης στον Πειραιά τον Ιούλιο του 1854 κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου και επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα.

Παράλληλα, με την απελευθέρωση της Ελλάδας, τα δυο τσιφλίκια του «Συκάμινου» και του «Ωρωπού» αγοράζονται από τον Ιωάννη Παπαρηγόπουλο και στη συνέχεια το «Κτήμα Ωρωπού» - που περιλάμβανε τα χωριά Ωρωπό, Σκάλα Ωρωπού, Μαρκόπουλο, Μήλεσι, Χαλκούτσι - πωλείται διαδοχικά στους Τούρκους Χαλίλ Ακίφ και Μεχμέτ μπέη, στους Ι. Λιαπέρ και Κ. Μαρκόπουλο και, τελικά, στον Ανδρέα Συγγρό το 1875. Το 1897 ο Ανδρέας Συγγρός κληροδοτεί στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο την έκταση στον Ωρωπό. Εκεί χτίζονται, το 1906, τα πρώτα κτήρια που λειτουργούν ως παράρτημα του Ορφανοτροφείου. Αρχικός στόχος ήταν το συγκρότημα του Ωρωπού να αποτελέσει νοσοκομείο για τα ορφανά κορίτσια και εκτός του βασικού κτίσματος ανεγέρθηκαν και άλλα κεραμοσκεπή κτήρια στην περιοχή της Σκάλας Ωρωπού, τα οποία χρησιμοποιούνταν από το ίδρυμα ως αποθήκες ή κατοικίες των εργαζόμενων σ’ αυτό.

Το 1915 στεγάζονται στο συγκρότημα προσφυγόπουλα από την Αρμενία, ενώ το 1922 η διοίκησή του συνεργάζεται με την αμερικανική οργάνωση Near East Relief (Περίθαλψη για την Εγγύς Ανατολή) και το παραχωρεί για τη στέγαση προσφυγοπαίδων από τη Μικρά Ασία.  Από το 1926 στεγάζεται το Εμπειρίκειο Άσυλο Αρρένων ως το 1929, οπότε τα παιδιά μεταφέρονται στη Σύρο. Στη συνέχεια προσφέρει στέγη στο Αναμορφωτικό Σχολείο Αρρένων. Το 1931, το Δημόσιο εξαγοράζει την εγκατάσταση και ένα χρόνο αργότερα ιδρύεται η «Επανορθωτική Φυλακή Σκάλας Ωρωπού», όπου συνυπάρχουν ενήλικες και ανήλικοι φυλακισμένοι, παρά τις διεθνείς προδιαγραφές λειτουργίας των φυλακών. Τον Μάρτιο του 1933 φυλακίζονται οι πρώτοι πολιτικοί κρατούμενοι. Στις 20 Ιουλίου του 1938, έπειτα από σεισμό 6 R, τα κτήρια υφίστανται σημαντικές βλάβες και την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εγκαταλείπονται. Με το νόμο 2058/1952 ο χώρος μετατρέπεται σε Ανοικτό Σωφρονιστικό Κατάστημα, γίνονται επισκευαστικές εργασίες και οι κρατούμενοι εργάζονται ταυτόχρονα σε αγροτικές δραστηριότητες. Το συγκρότημα απαρτιζόταν από τέσσερα κτήρια: το διοικητήριο, τα μαγειρεία, τα εργαστήρια και τους θαλάμους.

Κατά την περίοδο της δικτατορίας κρατούνται πολιτικοί κρατούμενοι (μεταξύ των οποίων και ο Μ. Θεοδωράκης) , ενώ το 1973 εγκαταλείπεται για να επαναλειτουργήσει το 1979 ως το πρώτο Γυμνάσιο της περιοχής. Αργότερα στεγάστηκαν διαδοχικά το Λύκειο, το Νηπιαγωγείο Σκάλας Ωρωπού, το Δημοτικό Ωδείο και η Αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού του Δήμου. Σήμερα, στεγάζονται η Λαογραφική Στέγη Ωρωπού, το ΝΠΔΔ Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Βρεφονηπιακών Σταθμών, ο Πολιτιστικός και Λαογραφικός Σύλλογος Κρητών Ωρωπού με την επωνυμία "Η ΚΡΗΤΗ", το Σωματείο Συνταξιούχων ΙΚΑ-ΕΦΚΑ Ωρωπού και ο Σύλλογος Φυλακισμένων Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ). Ταυτόχρονα, ο χώρος έχει παραχωρηθεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης στον Δήμο Ωρωπού με  προϋπόθεση την ίδρυση στον χώρο "Κέντρου Δημοκρατίας, Ιστορίας και Δομών Πολιτισμού", για την υλοποίηση του οποίου ο Δήμος χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Εσωτερικών για την ανάπλασή του.

Το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο συνεχίζει σήμερα τη λειτουργία του στην περιοχή του Αμαρουσίου Αττικής  με την επωνυμία «Αμαλίειον Οικοτροφείον Θηλέων»  και βασική του αποστολή είναι να φιλοξενεί ορφανές σπουδάστριες, μέλη πολύτεκνων οικογενειών, ή μέλη οικογενειών που έχουν άτομα με ειδικές ανάγκες.

 

Πηγές:

·         Θεόδωρος Ευστρ. Ηλιάδης, «ΠΡΟΚΟΝΝΗΣΟΣ - ΠΑΛΑΤΙΑ-ΝΕΑ ΠΑΛΑΤΙΑ», Κοινότητα Νέων Παλατίων 2001.

·         Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ωρωπού 2012-2014

·         Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια: «Σκάλα Ωρωπού»

·         Αμαλίειο Οικοτροφείο Θηλέων: https://amalieion.gr/to-amalieion/i-istoria-mas/

·         Εφημερίδα «Ναυτεμπορική»: https://www.naftemporiki.gr/story/966542/istorikos-topos-xaraktiristikan-oi-fulakes-tou-oropou

·         Δήμος Ωρωπού: http://oropos.gov.gr/visitors/istoria/neoteroi-xronoi/item/neoteroi-hronoi.html