Το άγχος των διευθυντών σχολικών μονάδων (σύνοψη άρθρου) *

Οι Τσιάκκιρος και Πασιαρδής (2006) πραγματεύονται το πρόβλημα των πηγών άγχους των διευθυντών, των επιπτώσεων και των στρατηγικών αντιμετώπισής του. Το δείγμα ήταν 4 περιπτώσεις διευθυντών στην Κύπρο για τις οποίες χρησιμοποιήθηκε η  μέθοδος της φαινομενολογικής ανάλυσης.  H κάθε μελέτη περίπτωσης άρχιζε με ημιδομημένη ατομική συνέντευξη και συνεχίστηκε με τη μέθοδο της παρακολούθησης επί 3 συνεχόμενες μέρες.

Τα ευρήματα της έρευνας ήταν ότι η έλλειψη χρόνου, ο χειρισμός διάφορων πτυχών εργασίας, η ασυμφωνία ανάμεσα στις προσδοκίες και τα αποτελέσματα, η συνεργασία ή τα προβλήματα με διάφορους φορείς, καθώς επίσης και διάφοροι προσωπικοί παράγοντες, αποτελούν τις κυριότερες πηγές άγχους. Το άγχος έχει επιπτώσεις στην υγεία και προκαλεί θετική ενεργοποίηση του οργανισμού, ενώ ως στρατηγικές αντιμετώπισης χρησιμοποιούνται η χρήση τεχνικών επίλυσης προβλημάτων και προγραμματισμού, η δημιουργία δικτύων υποστήριξης, η ενεργοποίηση τάσεων διαφυγής και αποφυγής, η υιοθέτηση συμμετοχικών διαδικασιών στη διοίκηση του σχολείου και η θετική στάση.

Στην Α/μια Εκπαίδευση, οι ερευνητές συμπεραίνουν ότι οι πηγές άγχους των διευθυντών έχουν να κάνουν με τα διδακτικά τους καθήκοντα, τη συνεργασία με διάφορους φορείς και θέματα που αφορούν τους μαθητές, όπως την αδιαφορία και τις μαθησιακές τους δυσκολίες. Για την αντιμετώπιση του άγχους, οι διευθυντές υιοθετούν συμμετοχικές διαδικασίες στη διοίκηση του σχολείου κατανέμοντας τις υπευθυνότητες μέσω της αποκέντρωσης (συμμετοχική διοίκηση) και   εισηγούνται ότι για να βελτιωθεί η όλη κατάσταση θα πρέπει να γίνουν αλλαγές οι οποίες να περιλαμβάνουν την παροχή επαρκούς υποδομής σε πόρους και μέσα, την παροχή εξουσίας στον διευθυντή για να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και ζητούν, επίσης, η άποψη του διευθυντή για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών να λαμβάνεται υπόψη.

Στη Β/μια Εκπαίδευση, οι ερευνητές συμπεραίνουν ότι το άγχος των διευθυντών προκαλείται όταν το σχολείο πηγαίνει εκδρομή, από τις πολύ δύσκολες καταστάσεις που συναντά ο διευθυντής και τις οποίες πρέπει να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει, από τις απουσίες των εκπαιδευτικών και από τις εγκυκλίους του Υπουργείου Παιδείας με τα περιορισμένα χρονοδιαγράμματα. Είναι πολύ πιθανό η φύση των πηγών άγχους των διευθυντών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να είναι πιο πολύπλοκη από αυτή των διευθυντών της πρωτοβάθμιας, γι’ αυτό εκτός από τις κοινές στρατηγικές αντιμετώπισης, δεν αναφέρουν άλλες στρατηγικές που χρησιμοποιούν. Η αδυναμία, λοιπόν, αυτή ίσως να επηρεάζει και την αποτελεσματικότητά τους, αφού το εύρος των στρατηγικών αντιμετώπισης που χρησιμοποιούν είναι περιορισμένο. Οι διευθυντές εισηγούνται ότι τα σχολεία πρέπει να έχουν το δικό τους προϋπολογισμό και ο διευθυντής να έχει μεγαλύτερη εξουσία να οργανώσει το σχολείο.

Στα κοινά συμπεράσματα και για τις δύο βαθμίδες, οι ερευνητές καταλήγουν στο ότι οι πηγές που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα οφείλονται στα τρία «Σ»: Συντεχνιασμός, Συγκεντρωτισμός, Συντηρητισμός. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης στις οποίες αναφέρθηκαν οι τέσσερις διευθυντές περιλάμβαναν τον καλό προγραμματισμό και τη λήψη μέτρων για αποφυγή ανεπιθύμητων καταστάσεων. Η κατάρτιση για τα καθήκοντα και τις ευθύνες της θέσης μπορεί να βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην απάμβλυνση των ανησυχιών που δημιουργεί η ανάληψη άγνωστων μέχρι εκείνη τη στιγμή υπευθυνοτήτων. Πρέπει να παρέχεται ικανοποιητικός χρόνος στους διευθυντές για να προλαβαίνουν και να υλοποιούν το όραμά τους, αλλά και να χειρίζονται αποτελεσματικά τα θέματα που έχουν σχέση με το άγχος που προκύπτει από την εργασία τους, προβαίνοντας στην υιοθέτηση κατάλληλων στρατηγικών αντιμετώπισης.

Οι ερευνητές προτείνουν ότι χρειάζεται να διερευνηθεί περαιτέρω το θέμα της συμμετοχικής διοίκησης, κυρίως για τις σχολικές μονάδες Β/μιας Εκπαίδευσης.

* Τσιάκκιρος, Πασιαρδής, ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΩΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΠΕΡIΠΤΩΣΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, 2006, Πρακτικά Συνεδρίου Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου.